ص: 2

ص: 3

گلشن یاس نبی

محمد علی بهبهانی

ص: 4

ص: 5

ص: 6

بخش دوم:

فاطمۀ زهرا در حریم الهی / 41

منقبت هشتم: رضا و غضب خدا به تبع رضا وغضب فاطمۀ زهرا علیها السلام 43

منقبت نهم: اصابت ثلث نور وجه الله به فاطمۀ زهرا علیها السلام 45

منقبت دهم: نصرت الهی، نصرت فاطمه زهرا علیها السلام 47

منقبت یازدهم: اشتقاق اسم فاطمه علیها السلام از اسم فاطر و فاطم خداوند51

منقبت دوازدهم: حجّت خدا در غیب55

منقبت سیزدهم: حجّت خدا بر خلق57

بخش سوم:

فاطمۀ زهرا علیها السلام و پیامبر صلی الله علیه و آله / 61

منقبت چهاردهم: اَنت منّی و اَنا منک63

منقبت پانزدهم: نور چشم پیامبر صلی الله علیه و آله و ثمرۀ قلب آن حضرت65

منقبت شانزدهم: پارۀ وجود پیامبر صلی الله علیه و آله 69

منقبت هفدهم: شاخه و شعبه ای از پیامبر صلی الله علیه و آله 71

منقبت هجدهم: عنصر درخت رسالت و امامت73

منقبت نوزدهم: شباهت به پیامبر صلی الله علیه و آله در گفتارو حدیث و نشستن75

منقبت بیستم: شبیه ترین مردم به پیامبر صلی الله علیه و آله در سیما و صورت77

منقبت بیست و یکم: قلب و روح پیامبر صلی الله علیه و آله 79

منقبت بیست و دوم: زیارت فاطمه علیها السلام، زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله 81

منقبت بیست و سوم: پدرت به فدایت83

منقبت بیست و چهارم: محبوبترین زنان نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله 87

منقبت بیست و پنجم: احترام متقابل از پیغمبرخدا صلی الله علیه و آله و حضرت زهرا علیها السلام 89

ص: 7

منقبت بیست و ششم: آخرین وداع و اولین دیدار91

منقبت بیست و هفتم: خروج از مُصلی و سلام بر پ-یامبر صلی الله علیه و آله 93

بخش چهارم:

فاطمۀ زهرا علیها السلام و ائمۀ طاهرین / 95

فصل اول: فاطمۀ زهرا علیها السلام و امیرمؤمنان علیه السلام 97

منقبت بیست و هشتم: حضرت زهرا علیها السلام رکن امیر مؤمنان علیه السلام 97

منقبت بیست و نهم: کُفو امیرمؤمنان علیه السلام 99

منقبت سی ام: حضرت زهرا علیها السلام و امیرمؤمنان علیه السلام «شفع» در سورۀ فجر101

فصل دوم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و ائمه علیهم السلام 103

منقبت سی و یکم: بذر خوشۀ امامت103

منقبت سی و دوم: حجّت خدا بر ائمه علیهم السلام 105

فصل سوّم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و امام عصر عجل الله تعالی فرجه 107

منقبت سی و سوم: اسوۀحسنۀ امام عصر عجل الله تعالی فرجه 107

بخش پنجم:

فاطمۀ زهرا علیها السلام و پیامبران علیهم السلام / 109

منقبت سی و چهارم: معرفت فاطمه علیها السلام، شرط تکامل نبوت111

منقبت سی و پنجم: وجوب اطاعت فاطمۀ زهرا علیها السلام بر انبیاء علیهم السلام و جمیع مخلوقات113

منقبت سی و ششم: اقتدا به حضرت زهرا علیها السلام در غیاب شمس رسالت و قمر ولایت115

منقبت سی و هفتم: برتر از جمیع انبیا علیهم السلام 117

ص: 8

بخش ششم:

فاطمۀ زهرا علیها السلام و زنان برگزیدۀ عالم / 119

فصل اول: فاطمۀ زهرا علیها السلام و حضرت خدیجه علیها السلام 121

منقبت سی و هشتم: سلام و تسلیت خداوند در وفات مادر121

فصل دوّم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و حضرت مریم علیها السلام 123

منقبت سی و نهم: فاطمۀ زهرا علیها السلام مریم کبری123

بخش هفتم:

فاطمۀ زهرا علیها السلام و فرزندان آن حضرت و مؤمنین / 129

فصل اول: فاطمۀ زهرا علیها السلام و فرزندانشان131

منقبت چهلم: حرام شدن آتش بر ذریۀ حضرت زهرا علیها السلام 131

منقبت چهل و یکم: سلام بر ذریّه در وصیّت آخرین135

منقبت چهل و دوم: حیّ عَلَی خَیرِ العَمَل، بِرّ فاطمه و فرزندانش139

فصل دوّم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و مؤمنان141

منقبت چهل و سوم: فاطمۀ زهرا علیها السلام أم المؤمنین141

بخش هشتم:

فاطمۀ زهرا علیها السلام و ملائکه / 143

منقبت چهل و چهارم: محدّثۀ ملائک و سرور تمام زنان هستی145

منقبت چهل و پنجم: مَلَک، گهواره جنبان فرزندان فاطمۀ زهرا علیها السلام 147

ص: 9

بخش نهم:

فاطمۀ زهرا علیها السلام با قرآن، دین و حقایق تشریعی / 149

فصل اول: فاطمۀ زهرا علیها السلام محل نزول قرآن کریم151

منقبت چهل و ششم: لیلة القدر خدا151

منقبت چهل و هفتم: حقیقت لیلۀ مبارکه153

فصل دوّم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و حقیقت دین155

منقبت چهل و هشتم: فاطمۀ زهرا علیها السلام حقیقت دین قَ-یّمه155

فصل سوّم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و ولایت بر هستی157

منقبت چهل و نهم: عرضۀ ولایت فاطمۀ زهرا علیها السلام بر تمام هستی157

فصل چهارم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و عبادت159

منقبت پنجاهم: عابدترین امت159

فصل پنجم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و دعا161

منقبت پنجاه و یکم: تعلیم دعای نور به سلمان161

فصل ششم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و اذکار167

منقبت پنجاه و دوم: تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام محبوبتر از هزار رکعت نماز167

منقبت پنجاه و سوم: تسبیحات فاطمۀ زهرا علیها السلام افضل عبادت ها171

فصل هفتم: فاطمۀ زهرا علیها السلام و اعمال173

منقبت پنجاه و چهارم: الحاق به خاتم انبیا صلی الله علیه و آله در بهشت با صلوات بر فاطمۀ زهرا علیها السلام 173

منقبت پنجاه وپنجم: وجوب بهشت با سه روز سلام بر فاطمۀ زهرا علیها السلام 175

منقبت پنجاه و ششم: فضیلت طواف از جانب فاطمۀ زهرا علیها السلام 177

ص: 10

بخش دهم:

فاطمۀ زهرا علیها السلام در عوالم تکوینی / 179

فصل اول: فاطمۀ زهرا علیها السلام در عالم ارواح181

منقبت پنجاه و هفتم: فاطمۀ زهرا علیها السلام روح القدس181

فصل دوّم: فاطمۀ زهرا علیها السلام در آسمان ها و زمین183

منقبت پنجاه و هشتم: خلقت آسمان و زمین و روشنایی آن ها از پرتو نور فاطمی علیها السلام 183

منقبت پنجاه و نهم: فاطمۀ زهرا علیها السلام بلد امین187

بخش یازدهم:

شمّه ای از صفات و خصائص فاطمۀ زهرا علیها السلام / 189

فصل اول: فاطمۀ زهرا علیها السلام و محوریت معرفت به آن حضرت191

منقبت شصتم: معرفت فاطمۀ زهرا علیها السلام محور ادوار خلقت191

فصل دوّم: علم فاطمۀ زهرا علیها السلام 193

منقبت شصت و یکم: علم فاطمۀ زهرا علیها السلام به گذشته و آینده193

منقبت شصت و دوم: باز گرفتن از شیر، توأم با علم195

منقبت شصت و سوم: مُصحف فاطمۀ زهرا علیها السلام 197

منقبت شصت و چهارم: نزول جبرئیل بر حضرت زهرا علیها السلام 201

فصل سوّم: قدرت فاطمۀ زهرا علیها السلام 203

منقبت شصت و پنجم: ظهور قدرت فاطمۀ زهرا علیها السلام با کنده شدن دیوارمسجد النبی صلی الله علیه و آله 203

فصل چهارم: عصمت207

منقبت شصت و ششم: شمس عصمت فاطمیه علیها السلام 207

ص: 11

فصل پنجم: طهارت209

منقبت شصت و هفتم: طهارت از هر آلودگی209

فصل ششم: حُسن مطلق211

منقبت شصت و هشتم: برتر از حقیقت حُسن211

فصل هفتم: صبر و تحمل سختی ها213

منقبت شصت و نهم: صبر بر سختی ها و گرسنگی، و فراغ از آن به دعای خاتم صلی الله علیه و آله 213

فصل هشتم: صدق215

منقبت هفتادم: راستگوترین خلائق215

فصل نهم: انفاق217

منقبت هفتاد و یکم: حکایت سه روز روزه و نزول هل أت-ﻰ217

منقبت هفتاد و دوم: برکت الهی در ایثار گردنبند آن حضرت علیها السلام 227

منقبت هفتاد و سوم: بخشش لباس عروسی235

منقبت هفتاد و چهارم: برکت اکرام میهمان241

فصل دهم: هدایت و ارشاد245

منقبت هفتاد و پنجم: راهنمایی مادر پیش از ولادت245

منقبت هفتاد و ششم: فضیلت پاسخ به سؤال دینی و تکفّل ایتام آل محمد علیهم السلام 247

منقبت هفتاد و هفتم: اجر ارشاد در امر دین و پاسخ شبهات251

منقبت هفتاد و هشتم: اسلام آوردن زنان یهودی با دیدن لباس بهشتی آن حضرت علیها السلام 253

فصل یازدهم: انذار255

منقبت هفتاد و نهم: فاطمۀ زهرا علیها السلام إحدَی الکُبَر و نذیراً للبشر255

فصل دوازدهم: خصائص اسماء مبارکۀ فاطمۀ زهرا علیها السلام 257

ص: 12

منقبت هشتادم: اسماء آن حضرت علیها السلام در مقام عندالّهی257

بخش دوازدهم:

اشراقات نوری فاطمۀ زهرا علیها السلام / 259

منقبت هشتاد و یکم: اشراق آسمان به هنگام تولّد آن حضرت علیها السلام 261

منقبت هشتاد و دوم: مشکات نور و کوکب دُرّی263

منقبت هشتاد و سوم: تابشی چون خورشید و ماه و کوکب265

منقبت هشتاد و چهارم: جلوه های سفید و زرد و سرخ267

منقبت هشتاد و پنجم: اشراق نورفاطمۀ زهرا علیها السلام در محراب بر سماواتیان271

منقبت هشتاد و ششم: اشراق بهشت از نور خندۀ امیرمؤمنان و حضرت زهرا علیها السلام 273

منقبت هشتاد و هفتم: اسلام هشتاد یهودی به نور چادر حضرت زهرا علیها السلام 275

بخش سیزدهم:

خدمت در آستان فاطمۀ زهرا علیها السلام / 277

منقبت هشتاد و هشتم: مقام خادمین فاطمۀ زهرا علیها السلام 279

منقبت هشتاد و نهم: مبعوث شدن زوقابیل یا جبرائیل برای خدمت فاطمۀ زهرا علیها السلام 281

منقبت نودم: جبرئیل و میکائیل و اسرافیل، خدمت گزاران فاطمۀ زهرا علیها السلام 283

بخش چهاردهم:

فاطمۀ زهرا علیها السلام در قیامت / 287

فصل اول: شفاعت در محشر289

منقبت نود ویکم: شفاعت در نزول آیۀ (و لسوف یعطیک ربک فترضی)289

منقبت نود و دوم: مظهر عفو و رحمت الهی و شفاعت کبری در محشر291

منقبت نود و سوم: مهریۀ حضرت زهرا علیها السلام شفاعت گنهکاران امت297

ص: 13

فصل دوّم: اولین شخصیت انسانی در جنت خُلد303

منقبت نود و چهارم: اولین شخصیتی که به بهشت در آید303

فصل سوّم: کیفیت ورود به بهشت305

منقبت نود و پنجم: ورود به محشر با بهترین صورت و کرامت و منظر305

منقبت نود و ششم: حضور در صحرای محشر با پیراهن خونین امام حسین علیه السلام 307

منقبت نود وهفتم: مشاهدۀ رگ های بریدۀ امام حسین علیه السلام در محشر311

فصل چهارم: نام آن حضرت بر درب بهشت319

منقبت نود و هشتم: نام فاطمۀ زهرا علیها السلام بر باب جنّت319

فصل پنجم: قبۀ آن حضرت در بهشت321

منقبت نود و نهم: قبّة الزهراء علیها السلام 321

فصل ششم: آثار محبت آن حضرت علیها السلام در قیامت325

منقبت صدم: آثار محبت فاطمۀ زهرا علیها السلام در صد موطن از موت تا قیامت325

فهرست منابع کتاب: 327

ص: 14

ص: 15

ص: 16

آب دریا را اگر نتوان کشید

هم به قدر تشنگی باید چشید

زین روی به حکم آنکه در مناقب کفو والایش امیر مؤمنان علیه السلام صد منقبت به تصویر آمده و مأة منقبة نام گرفته، این مصحف مناقب فاطمی علیها السلام را به مأة منقبة فی مقامات الصدّیقة الطاهرة علیها السلام عنوان نهاده، و به «گلشن یاس نبی» مسمّا نمودیم تا شاید در حریم درگاه اهل بیت طاهرینش(، آن شموس طالعۀ سماوات معرفت، و آن اقمار دوائر افلاک رفعت مقبول افتد، و فرزندان و ذریّۀ داغدار آن حضرت علیها السلام را تسلّایی در خاطر آید.

در ختام زحمات بی دریغ و تلاش فراوان سروران گرامی و محققین مکرم و معزز حضرات آقایان حجج اسلام و مسلمین، مهدی امامی، مرتضی اسلامی، سید رسول میرحسینی، سید جواد برکچیان، سید حسن یوسفی که در امر تحقیق، ترجمه و ویراستاری این اثر، نقش بسزایی داشته اند، شایستۀ کمال تشکر و مورد تقدیر و امتنان است.

و آخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمین، و صلّی الله علی محمد و آله الطاهرین علیهم السلام .

محمد علی بهبهانی

ص: 17

ص: 18

ص: 19

ص: 20

هنگامی که به جانب قبر جدّه ات فاطمه علیها السلام رفتی بگو: ای امتحان شده، خدایی که تو را آفرید، پیش از آن که تو را خلق نماید، امتحانت فرمود، پس تو را بر آنچه امتحانت نمود، صابر یافت.

ص: 21

ص: 22

ترجمه:

از امام حسن عسکری علیه السلام از پدرانش علیهم السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

آن هنگام که خدای تعالی آدم و حوا را آفرید، ایشان در بهشت به خود بالیدند، و آدم علیه السلام به حوا فرمود: خدای تعالی خلقی بهتر از ما نیافریده است.

خدای عزوجل به جبرئیل وحی فرمود: آن بنده من که در بهشت فردوس اعلی جای دارد، را به نزد من بیاور. پس چون آدم علیه السلام و حوا به فردوس داخل شدند، چشمشان به جاریه ای افتاد که بر فراز فرشی از فرش های بهشت نشسته بود، بر سرش تاجی از نور و در دو گوشش، دو گوشواره از نور قرار داشت و بهشت از حُسن صورتش [نور صورتش] روشن شده بود.

آدم علیه السلام فرمود: ای حبیب من جبرائیل! این جاریه ای که بهشت از حُسن صورتش روشن شده کیست؟ جبرئیل فرمود: این (جاریه)، فاطمه علیها السلام است دختر محمد صلی الله علیه و آله - پیامبری از فرزندان تو در آخرالزمان-.

آدم علیه السلام پرسید: این تاج که بر سر اوست چیست؟ جبرئیل پاسخ داد: شوهرش علی بن ابی طالب علیه السلام .

آدم علیه السلام پرسید: این دوگوشواره که در گوش او هستند، چیست؟ جبرئیل علیه السلام پاسخ داد: دو فرزندش حسن و حسین علیهما السلام .

آدم علیه السلام پرسید: ای حبیبم جبرئیل! آیا ایشان قبل از من آفریده شده اند؟جبرئیل فرمود: ایشان چهار هزار سال قبل از این که تو خلق شوی در غامض علم الله موجود بودند.

ص: 23

ص: 24

حضرت فاطمۀ زهرا علیها السلام، «زهراء» نامیده شدند؟ حضرت علیه السلام فرمود: برای این که خدای تعالی او را از نور عظمت خود آفرید و زمانی که آن نور درخشید، تمام آسمانها و زمین به نور او روشن گشت.((1))

ص: 25

ص: 26

تعالی نورحضرت محمد صلی الله علیه و آله را از نوری آفرید که از نور عظمت و جلالش اختراع نموده بود و آن نورِ لاهوتیت اوست که از «لاه» است؛ یعنی الوهیت و انیّتی که شروع خلقت از او است و با آن نور بر موسی بن عمران علیهما السلام در طور سینا تجلی نمود که موسی بن عمران در برابر آن تجلی، استقرار و طاقت دیدار نداشت و نتوانست تحمل کند تا بیهوش بر زمین افتاد و آن نور، حضرت محمد صلی الله علیه و آله بود و چون خدا اراده نمود که حضرت محمد صلی الله علیه و آله را از آن خلق نماید آن نور را دو قسمت نمود و از قسمت اول، حضرت محمد صلی الله علیه و آله و از قسمت دوم، علی بن ابی طالب علیهما السلام را آفرید و غیر از ایشان کسی را از آن نور نیافرید.

سپس از نور حضرت محمد صلی الله علیه و آله [نور] حضرت فاطمه علیها السلام دخترش را اقتباس نمود، همانطور که نور حضرت محمد صلی الله علیه و آله را از نور خود اقتباس نموده بود و از نور حضرت علی علیه السلام و فاطمه علیها السلام [نور] امام حسن و امام حسین علیهما السلام را اقتباس نمود همانگونه که چراغی را از چراغی می افروزند و ایشان همه از آن نورها آفریده شده اند.

ص: 27

ص: 28

ترجمه:

[به سند صحیح] صالح بن عرندس در کتاب کشف اللآلی((1)) از شیخ ابراهیم بن حسن ذرّاق از شیخ علی بن هلال جزائری از شیخ احمد بن محمد حلّی از شیخ زین الدین علی بن حسن خازن حائری از شیخ ابی عبدالله محمد بن مکی (شهید اول) و ایشان به طُرُق متصله خودش((2)) سند را به علی بن موسی بن بابویه قمی و ایشان به طریق خودش((3)) از جابر بن یزید جعفی از جابر بن عبد الله انصاری از رسول خدا صلی الله علیه و آله و آن حضرت فرمودند که خداوند تبارک و تعالی فرمود:

«ای احمد صلی الله علیه و آله اگر تو نبودی افلاک را نمی آفریدم و اگر علی علیه السلام نبود تو را خلق نمی کردم و اگر فاطمه علیها السلام نبود شما را خلق نمی کردم.»

سپس جابر گفت: این حدیث از اسرار است که رسول خدا صلی الله علیه و آله به ما امر فرموده تا آن را کتمان کنیم و فقط به اهلش برسانیم.

ص: 29

ص: 30

می بوسید. عایشه از این موضوع اظهار ناراحتی کرد. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ای عایشه! وقتی که مرا به آسمان بردند، داخل بهشت شدم. و جبرئیل مرا نزدیک درخت طوبی برد و مقداری از میوه های آن به من داد. پس از خوردن آن میوه، خداوند آن را به آبی در پشت من تبدیل نمود. هنگامی که به زمین بازگشتم با خدیجه علیها السلام مواقعه نمودم و او به فاطمه علیها السلام حامله شد؛ پس هیچ گاه فاطمه علیها السلام را نبوسیده ام مگر اینکه بوی درخت طوبی را از او استشمام کرده ام.((1))

ص: 31

ص: 32

ص: 33

ص: 34

لَمْ تَقْبَلِی قَوْلَنَا وَ تَزَوَّجْتِ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله یَتِیمَ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام فَقِیراً لَا مَالَ لَهُ فَلَسْنَا نَجِی ءُ وَ لَا نَلِی مِنْ أَمْرِکِ شَیْئاً.

فَاغْتَمَّتْ خَدِیجَةُ علیه السلام لِذَلِکَ فَبَیْنَا هِیَ کَذَلِکَ إِذْ دَخَلَ عَلَیْهَا أَرْبَعُ نِسْوَةٍ سُمْرٍ طِوَالٍ کَأَنَّهُنَّ مِنْ نِسَاءِ بَنِی هَاشِمٍ فَفَزِعَتْ مِنْهُنَّ لَمَّا رَأَتْهُنَّ فَقَالَتْ إِحْدَاهُنَّ: لَا تَحْزَنِی یَا خَدِیجَةُ فَأَرْسَلَنَا رَبُّکِ إِلَیْکِ وَ نَحْنُ أَخَوَاتُکِ أَنَا سَارَةُ وَ هَذِهِ آسِیَةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ وَ هِیَ رَفِیقَتُکِ فِی الْجَنَّةِ وَ هَذِهِ مَرْیَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ هَذِهِ کُلْثُومُ أُخْتُ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ بَعَثَنَا اللَّهُ إِلَیْکِ لِنَلِیَ مِنْکِ مَا تَلِی النِّسَاءُ فَجَلَسَتْ وَاحِدَةٌ عَنْ یَمِینِهَا وَ أُخْرَی عَنْ یَسَارِهَا وَ الثَّالِثَةُ بَیْنَ یَدَیْهَا وَ الرَّابِعَةُ مِنْ خَلْفِهَا فَوَضَعَتْ خَدِیجَةُ فَاطِمَةَ علیها السلام طَاهِرَةً مُطَهَّرَةً فَلَمَّا سَقَطَتْ إِلَی الْأَرْضِ أَشْرَقَ مِنْهَا النُّورُ حَتَّی دَخَلَ بُیُوتَاتِ مَکَّةَ وَ لَمْ یَبْقَ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ لَا غَرْبِهَا مَوْضِعٌ إِلَّا أَشْرَقَ فِیهِ ذَلِکَ النُّورُ وَ دَخَلَ عَشْرٌ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ کُلُّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ مَعَهَا طَسْتٌ مِنَ الْجَنَّةِ وَ إِبْرِیقٌ مِنَ الْجَنَّةِ وَ فِی الْإِبْرِیقِ مَاءٌ مِنَ الْکَوْثَرِ فَتَنَاوَلَتْهَا الْمَرْأَةُ الَّتِی کَانَتْ بَیْنَ یَدَیْهَا فَغَسَلَتْهَا بِمَاءِ الْکَوْثَرِ وَ أَخْرَجَتْ خِرْقَتَیْنِ بَیْضَاوَیْنِ أَشَدَّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَطْیَبَ رِیحاً مِنَ الْمِسْکِ وَ الْعَنْبَرِ فَلَفَّتْهَا بِوَاحِدَةٍ وَ قَنَّعَتْهَا بِالثَّانِیَةِ ثُمَّ اسْتَنْطَقَتْهَا فَنَطَقَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام بِالشَّهَادَتَیْنِ وَ قَالَتْ: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ أَبِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله سَیِّدُ الْأَنْبِیَاءِ وَ أَنَّ بَعْلِی سَیِّدُ الْأَوْصِیَاءِوَ وُلْدِی سَادَةُ الْأَسْبَاطِ ثُمَّ سَلَّمَتْ عَلَیْهِنَّ وَ سَمَّتْ کُلَّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ بِاسْمِهَا وَ أَقْبَلْنَ یَضْحَکْنَ إِلَیْهَا وَ تَبَاشَرَتِ الْحُورُ الْعِینُ وَ بَشَّرَ أَهْلُ السَّمَاءِ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِوِلَادَةِ فَاطِمَةَ علیها السلام وَ حَدَثَ فِی السَّمَاءِ نُورٌ زَاهِرٌ لَمْ تَرَهُ الْمَلَائِکَةُ قَبْلَ ذَلِکَ وَ قَالَتِ النِّسْوَةُ: خُذِیهَا یَا خَدِیجَةُ طَاهِرَةً مُطَهَّرَةً زَکِیَّةً مَیْمُونَةً بُورِکَ فِیهَا وَ فِی نَسْلِهَا فَتَنَاوَلَتْهَا فَرِحَةً مُسْتَبْشِرَةً وَ أَلْقَمَتْهَا ثَدْیَهَا فَدَرَّ عَلَیْهَا.

فَکَانَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام تَنْمِی فِی الْیَوْمِ کَمَا یَنْمِی الصَّبِیُّ فِی الشَّهْرِ وَ تَنْمِی فِی الشَّهْرِ کَمَا یَنْمِی الصَّبِیُّ فِی السَّنَةِ».((1))

ص: 35

ترجمه:

از مفضّل بن عمر نقل شده است که گفت: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: ولادت حضرت فاطمه علیها السلام چگونه بوده است؟

امام علیه السلام فرمود: هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله با حضرت خدیجه علیها السلام ازدواج کرد، زنان مکه از خدیجه علیها السلام کناره گیری نمودند و نزد وی نمی رفتند؛ به او سلام نمی کردند و به هیچ زنی اجازه نمی دادند که با او معاشرت و تماس داشته باشد. این برخورد زنان سبب ناراحتی و اندوه خدیجه علیها السلام شد، البته غم و اندوه وی برای پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بود [که مبادا آسیبی متوجّه وی گردد].

وقتی خدیجه علیها السلام به حضرت فاطمه علیها السلام حامله شد، فاطمه علیها السلام در رحم مادر [همدم او بود و] با او سخن می گفت، و وی را به صبر توصیه می نمود. خدیجه علیها السلام این موضوع را از رسول خدا صلی الله علیه و آله مخفی می داشت تا اینکه یک روز پیامبر صلی الله علیه و آله نزد خدیجه علیها السلام آمد و شنید که او با فاطمه علیها السلام سخن می گوید. پس به او گفت: ای خدیجه! با چه کسی سخن می گویی؟ خدیجه علیها السلام گفت: بچه ای که در رحم دارم با من سخن می گوید و مونس ساعات تنهایی من است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ای خدیجه! جبرئیل مرا بشارت داده که او دختری پاک و مبارک است و خداوند تبارک و تعالی مقدّر نموده که نسل من از طریق او برقرار و پایدار بماند و مقرّر فرموده که فرزندان او پس از انقطاع وحی، امام و خلیفه خدا در زمین باشند.

خدیجه علیها السلام دائماً در همین حال بود تا اینکه هنگام وضع حمل وی فرا رسید. کسی

ص: 36

را نزد زنان قریش و بنی هاشم فرستاد که بیایید و مرا در امر تولّد فرزند یاری نمایید. آنان در جواب گفتند: چون تو سخن ما را در بارۀ ازدواج با محمّد صلی الله علیه و آله نادیده گرفتی و با آن مرد فقیر و یتیم ازدواج کردی، ما نیز نزد تو نخواهیم آمد و تو را در این امر یاری نخواهیم نمود.

خدیجه علیها السلام از شنیدن این جواب غمگین شد. در همان حال چهار زن گندمگون و بلند بالا که خدیجه فکر می کرد از زنان بنی هاشم هستند نزد او حاضر شدند. هنگامی که خدیجه علیها السلام آنها را دید اظهار ناراحتی کرد، یکی از آنان گفت: ای خدیجه! نگران نباش، زیرا ما فرستادۀ خداییم تا تو را در امر زایمان کمک کنیم. ما خواهران تو هستیم، من ساره هستم و این بانو آسیه دختر مزاحم- که در بهشت دوست و همراه تو خواهد بود- و این مریم دختر عمران و آن دیگری کلثوم خواهر موسی بن عمران است، پس یکی از آنان در سمت راست خدیجه و یکی در طرف چپ وی و دیگری در مقابل او و چهارمی ایشان در بالای سر او نشستند و بدین ترتیب خدیجه علیها السلام، حضرت فاطمه علیها السلام را در حالیکه پاک و پاکیزه بود به دنیا آورد.

هنگامی که آن حضرت متولّد شد نوری از او ساطع گردید و داخل خانه های مکّه شد به طوری که در شرق و غرب این شهر محلّی باقی نماند مگر آنکه آن نور در آن محل تابید. آنگاه ده حور العین داخل اتاق شدند در حالی که به دست هر کدامشان یک طشت و آبریز بود از بهشت که در آن آب کوثر بود. آن بانویی که در پایین پاهای خدیجه قرار گرفته بود حضرت فاطمه علیها السلام را گرفت و با آب کوثر شستشو داد. سپس دو حولۀ سفید - که از شیر سفید تر و از مشک و عنبر خوشبوتر بود- در آورد و یکی را به دور طفل پیچید و با دیگری سر او را پوشانید و بعد از آن از او خواست که سخن بگوید. حضرت فاطمه علیها السلام زبان به شهادتین گشود و فرمود: شهادت می دهم که معبودی جز خدای یگانه وجود ندارد، و شهادت می دهم که پدرم رسول خدا و برترین پیامبران است و همسرم علیّ، برترین اوصیا و فرزندانم برترین فرزندان و سرور مردمان

ص: 37

هستند. آنگاه به آن بانوان سلام کرد و هر یک را به نامشان خطاب نمود. آنان نیز خندان و شادمان رو به سوی او کردند و حور العین تولّد و اهل آسمان ولادت او را به یکدیگر تبریک می گفتند و [به واسطۀ تولّد حضرت فاطمه علیها السلام] در آسمان نیز نور درخشنده ای ظاهر گردید که ملائکه پیش از آن نظیر آن را ندیده بودند. پس آن زنان به خدیجه گفتند: این مولود پاک و مبارک را بگیر که در خود او و نسل او برکت قرار داده شده است. حضرت خدیجه علیها السلام در حالی که خوشحال بود حضرت فاطمه علیها السلام را در آغوش گرفت و به او شیر داد. این نوزاد [از رشد فوق العاده ای برخوردار بود به طوری که] در هر روز به اندازه یک ماه و در هر ماهی به اندازۀ یک سال رشد می کرد. (1)

تذکر:

در پیرامون سخن گفتن فاطمۀ زهرا علیها السلام با مادر خویش، پیش از تولد، رجوع شود به منقبت: 75 و 81

ص: 38

ص: 39

ص: 40

ص: 41

ص: 42

ص: 43

ص: 44

ص: 45

ص: 46

ص: 47

ص: 48

قُلْتُ: حَبِیبِی جَبْرَئِیلُ وَ لِمَ سُمِّیَتْ فِی السَّمَاءِ الْمَنْصُورَةَ وَ فِی الْأَرْضِ فَاطِمَةَ؟ قَالَ: سُمِّیَتْ فِی الْأَرْضِ فَاطِمَةَ لِأَنَّهَا فَطَمَتْ شِیعَتَهَا مِنَ النَّارِ وَ فُطِمَ أَعْدَاؤُهَا عَنْ حُبِّهَا وَ هِیَ فِی السَّمَاءِ الْمَنْصُورَةُ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: (یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ * بِنَصْرِ اللَّهِ یَنْصُرُ مَنْ یَشاءُ)((1)) یَعْنِی نَصْرَ فَاطِمَةَ لِمُحِبِّیهَا.»((2))

ترجمه:

سدیر صیرفی گوید: امام صادق علیه السلام از پدرش از اجدادش علیهم السلام روایت نمود: که پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: نور فاطمه علیها السلام پیش از آفرینش زمین و آسمانها آفریده شد.

بعضی از مردم گفتند: ای پیامبر خدا بنا بر این فاطمه از جنس بشر نیست؟ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در پاسخ او فرمود: فاطمه علیها السلام حوریه ای از جنس بشر است.

گفتند: ای پیغمبر خدا! چگونه می شود که زهرا حوریّه و انسیّه باشد؟ فرمود: پیش از این که پروردگار متعال، حضرت آدم را خلق نماید، در آن هنگام که ارواح وجود داشتند، فاطمه علیها السلام را از نور خود خلق کرد، و وقتی آدم را آفرید نور فاطمه علیها السلام را بر آدم علیه السلام عرضه نمود.

گفته شد: ای پیامبر خدا! حضرت فاطمه علیها السلام در آن هنگام کجا بود؟ فرمود: نور او در میان یک ظرف در زیر ساق عرش جای داشت. گفتند: ای رسول خدا! غذای وی چه بود؟ فرمود: «تسبیح و تقدیس خدا و لا اله الّا اللَّه گفتن، و حمد خدا را بجای آوردن.

وقتی که پروردگار متعال، آدم را آفرید، مرا از صلب او بیرون نمود، و دوست داشت فاطمه علیها السلام را از صلب من بیرون آرد، پس او را به صورت یک سیب در بهشت در آورد، و

ص: 49

جبرئیل آن سیب را نزد من آورد و به من گفت: ای محمّد درود و رحمت و برکات خدا بر تو باد! گفتم: ای دوست من جبرئیل! بر تو باد درود و رحمت خدا و برکات او!

آنگاه جبرئیل گفت: ای محمّد! خدا تو را سلام می رساند، گفتم: سلام از جانب خداست و به سوی او باز خواهد گشت، گفت: ای محمّد، این سیبی است که خدای عزّ و جلّ از بهشت برای تو هدیه فرستاده است، من آن را گرفتم و به سینۀ خود نهادم. جبرئیل گفت: ای محمّد! خداوند جلّ جلاله می فرماید: این سیب را میل نما! چون آن سیب را شکافتم. نوری از آن تابید که من ترسان شدم. گفت: ای پیامبر خدا چرا آن را میل نمی کنی؟ آن را بخور و مهراس! زیرا آن نور بانوئی است که در آسمان «منصوره» و در زمین «فاطمه» نام دارد.

گفتم: ای حبیب من جبرئیل، چرا در آسمان «منصوره» و در زمین «فاطمه» است؟

جبرئیل گفت: بدین سبب در زمین «فاطمه» نامیده شده که شیعیان وی از آتش جهنم باز نگه داشته شده اند و دشمنانش از دوستی و محبّت وی محروم می مانند و در آسمان «منصوره» نامیده شده است که این همان کلام خدای تعالی است که فرموده: (یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ * بِنَصْرِ اللَّهِ یَنْصُرُ مَنْ یَشاءُ)؛((1)) [در روز (قیامت) مؤمنان به نصرت الهی شادمان می گردند] منظور از این یاری همان نصرتی است که حضرت فاطمه علیها السلام به دوستان خویش خواهد کرد.

ص: 50

ص: 51

ص: 52

یَا آدَمُ وَ إِذَا دَهَتْکَ دَاهِیَةٌ فَاجْعَلْهُمْ إِلَیَّ شُفَعَاءَکَ فَإِنِّی آلَیْتُ عَلَی نَفْسِی قَسَماً حَقّاً لَا أُخَیِّبُ بِهِمْ آمِلًا وَ لَا أَرُدُّ بِهِمْ سَائِلًا فَلِذَلِکَ حِینَ زَلَّتْ مِنْهُ الْخَطِیئَةُ دَعَا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِمْ فَتَابَ عَلَیْهِ وَ غَفَرَ لَهُ...».((1))

ترجمه:

حضرت علی بن الحسین علیهما السلام فرمودند: پدرم از پدر خود از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرد که فرمود: ای بندگان خدا، آدم علیه السلام دید نوری از صلب او می درخشد - چون خداوند اشباح ما را از بالای عرش به صلب او منتقل کرده بود- او آن نور را مشاهده کرد اما اشباح را واضح ندید. به خداوند عرض کرد: خدایا این نورها چیست؟

خداوند فرمود: نورِ اشباحی است که از بهترین بقعه های عرشم به صلب تو منتقل کرده ام و به همین جهت ملائکه را دستور دادم به تو سجده نمایند چون تو ظرف و محل برای این اشباح بودی.

آدم علیه السلام گفت: پروردگارا، ای کاش این اشباح را برایم آشکار نمایی.

خداوند فرمود: آدم! نگاه کن به بالای عرش. آدم علیه السلام نگاه کرد؛ نور اشباح ما از صلب آدم به بالای عرش افتاد و صورتِ اشباح ما در عرش نقش بست مثل آینۀ صاف که در آن چهره انسان نقش می بندد. او اشباح ما را مشاهده کرد و عرض کرد: خدایا، این شبح ها چیست؟

خداوند فرمود: این اشباح، بهترین خلق من هستند؛ این محمّد است و من حمید

ص: 53

محمود [ستایش شده] در افعالم هستم. یک اسم از اسمهای خود برای او جدا کرده ام و این علی است و من علی عظیم هستم اسمی از نام های خود برای او جدا کرده ام و این فاطمه علیها السلام است و من فاطر آسمان ها و زمین هایم و جدا کننده دشمنان خود از رحمتم در روز قیامت و جداکننده دوستانم از عیب هایی که بر آنها عارض می گردد. برای او یک اسم از اسم های خود جدا کردم و این حسن و این حسین است و من محسن نیکوکارم یک اسم از اسم های خود برای آن دو جدا کرده ام. این ها بهترین مخلوق من و کریمان از خلق من هستند. به وسیلۀ آن ها [نعمت ها را] باز پس می گیرم و به وسیلۀ آن ها می بخشم و به آن ها کیفر می کنم و به وسیله آن ها ثواب می دهم. ای آدم! به وسیلۀ آنها به من توسل کن

ای آدم! هر گاه ناراحتی بزرگی به تو رسید آن ها را شفیع خود [در نزد من] قرار بده. من سوگند یاد کرده ام بر خود سوگندی حق که کسی که به واسطۀ ایشان امیدی داشته باشد ناامید نکنم و کسی که به واسطۀ ایشان از من درخواستی نماید رد نکنم به همین جهت وقتی از آدم علیه السلام لغزشی سر زد خدا را به واسطه آن ها خواند و خدا توبۀ او را پذیرفت و او را بخشید. ((1))

ص: 54

ص: 55

ص: 56

خبر رسید که ابوبکر او را از فدک منع کرده [و آن را غصب نموده است] و عامل آن حضرت از فدک بیرون شده چادر خویش را بر سر کرد و با جمعی از زنان قومش حرکت کرد - در حالی که چادر آن حضرت بر زمین کشیده می شد و همانند رسول خدا صلی الله علیه و آله گام بر می داشتند- تا بر ابوبکر وارد شدند و اطراف او را مهاجرین و انصار گرفته بودند. پارچه ای در مقابل حضرت کشیده شد و آن بانو ناله ای کردند که همۀ آن گروه به گریه افتادند. پس اندکی درنگ فرمود تا صدای جوشش جمعیت، خاموش شد و اضطرابشان آرام گشت.

آنگاه کلام را آغاز نمود و فرمود: ...سپاسگزار باشید خدایی را که به عظمت و نورش، اهل آسمانها و زمین، وسیله ای به سوی او طلب کردند و ما وسیلۀ خدا در مخلوقاتش و آل رسول و حجّت خدا برای غیبش هستیم و ما خاصّان خدا و محل قُدس او و وارثان انبیائیم. سپس فرمود: من فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله هستم...

ص: 57

ص: 58

ترجمه:

مردی خدمت حضرت علی علیه السلام آمد و عرض کرد: به شما امیرالمؤمنین علیه السلام گویند؛ چه کسی تو را بر مؤمنان امیر کرده است؟ حضرت علیه السلام فرمودند: خدای جلّ جلاله مرا امیر آنها کرده است.

آن شخص نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول اللَّه، علی علیه السلام راست می گوید که خدا او را امیر بر خلق کرده است؟

پیامبر صلی الله علیه و آله با خشم فرمود: به راستی که علی علیه السلام به ولایتِ خدای عز و جل امیر بر خلق است و خداوند از بالای عرش خود آن را برای علی علیه السلام منعقد نمود و ملائکه را گواه گرفت که علی علیه السلام خلیفه و حجت خدا و امام مسلمانان است. طاعتش همان طاعت خدا و نافرمانیش، نافرمانی خداست. هر کس او را نشناسد مرا نشناخته و هر کس او را بشناسد مرا شناخته است. هر کس منکر امامت اوست منکر نبوت من است و هر کس امیر بودن او را انکار کند رسالت مرا انکار کرده است. هر کس فضل او را قبول نکند مرا کوچک کرده و هر کس با او نبرد کند با من به نبرد پرداخته است و هر که او را دشنام دهد مرا دشنام داده است؛ زیرا او از من است و از گِل وجود من خلق شده است. او شوهر فاطمه علیها السلام دخترم و پدر دو فرزندم حسن و حسین علیهما السلام است.

حضرت صلی الله علیه و آله در ادامه فرمود: من و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام و نُه فرزند حسین علیه السلام حجتهای خدا بر خلقیم. دشمنانمان دشمنان خدا و دوستانمان دوستان خدایند. (1)

تذکر: رجوع شود به منقبت: 32

ص: 59

ص: 60

ص: 61

ص: 62

ص: 63

ص: 64

می زنید پیامبر صلی الله علیه و آله را صدا مزنید»] بر پیامبر نازل شد، به دلیل مراعات عظمت پیامبر صلی الله علیه و آله، من نیز او را «پدر» صدا نکردم و او را «رسول الله» می خواندم.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله [چون تغییر رویه را در من مشاهده نمود] به من رو کرد و فرمود: ای دخترم! این آیه در مورد تو و اهل تو نازل نشده است. تو از منی و من از تو هستم؛ بلکه این آیه در مورد جفاکاران و متکبران فرود آمده است. تو مرا «پدر» صدا بزن چراکه این کلام، قلب مرا بیشتر زنده می کند و پروردگار را راضی تر می نماید.

آنگاه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پیشانیم را بوسید و آب دهانش را به رویم کشید که از آن پس به [استعمال] بوی خوش نیازمند نگردیدم.

ص: 65

ص: 66

بَکَیْتُ حِینَ أَقْبَلَ لِأَنِّی ذَکَرْتُ غَدْرَ الْأُمَّةِ بِهِ بَعْدِی حَتَّی إِنَّهُ لَیُزَالُ عَنْ مَقْعَدِی وَ قَدْ جَعَلَهُ اللَّهُ بَعْدِی لَهُ ثُمَّ لَا یَزَالُ الْأَمْرُ بِهِ حَتَّی یُضْرَبَ عَلَی قَرْنِهِ ضَرْبَةً تُخْضَبُ مِنْهَا لِحْیَتُهُ فِی أَفْضَلِ الشُّهُورِ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ.

وَ أَمَّا ابْنَتِی فَاطِمَةُ علیها السلام فَإِنَّهَا سَیِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ هِیَ بَضْعَةٌ مِنِّی وَ هِیَ نُورُ عَیْنِی وَ ثَمَرَةُ فُؤَادِی وَ هِیَ رُوحِیَ الَّتِی بَیْنَ جَنْبَیَّ وَ هِیَ الْحَوْرَاءُ الْإِنْسِیَّةُ. مَتَی قَامَتْ فِی مِحْرَابِهَا بَیْنَ یَدَیْ رَبِّهَا جَلَّ جَلَالُهُ ظَهَرَ نُورُهَا لِمَلَائِکَةِ السَّمَاءِ کَمَا یَظْهَرُ نُورُ الْکَوَاکِبِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ وَ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمَلَائِکَتِهِ یَا مَلَائِکَتِی انْظُرُوا إِلَی أَمَتِی فَاطِمَةَ سَیِّدَةِ إِمَائِی قَائِمَةً بَیْنَ یَدَیَّ تَرْتَعِدُ فَرَائِصُهَا مِنْ خِیفَتِی وَ قَدْ أَقْبَلَتْ بِقَلْبِهَا عَلَی عِبَادَتِی أُشْهِدُکُمْ أَنِّی قَدْ آمَنْتُ شِیعَتَهَا مِنَ النَّارِ.

وَ أَنِّی لَمَّا رَأَیْتُهَا ذَکَرْتُ مَا یُصْنَعُ بِهَا بَعْدِی کَأَنِّی بِهَا وَ قَدْ دَخَلَ الذُّلُّ بَیْتَهَا وَ انْتُهِکَتْ حُرْمَتُهَا وَ غُصِبَتْ حَقَّهَا وَ مُنِعَتْ إِرْثَهَا وَ کُسِرَ جَنْبُهَا [وَ کُسِرَتْ جَنْبَتُهَا] وَ أَسْقَطَتْ جَنِینَهَا وَ هِیَ تُنَادِی یَا مُحَمَّدَاهْ فَلَا تُجَابُ وَ تَسْتَغِیثُ فَلَا تُغَاث فَلَا تَزَالُ بَعْدِی مَحْزُونَةً مَکْرُوبَةً بَاکِیَة... ((1))

ترجمه:

ابن عباس گوید: روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله نشسته بود که حسن علیه السلام آمد. پیامبر با دیدن او گریست و فرمود نزد من بیا، نزد من بیا، ای پسرم و او را به خود نزدیک نمود تا بر زانوی

ص: 67

راستش نشانید. سپس حسین علیه السلام آمد و پیامبر صلی الله علیه و آله با دیدن او نیز گریست و فرمود: نزد من بیا، نزد من بیا، پسر جانم و او را هم نزدیک نمود تا بر زانوی چپ خود نشانید. سپس فاطمه علیها السلام آمد و آن حضرت صلی الله علیه و آله تا او را دید گریست و فرمود: نزد من بیا، نزد من بیا، دخترم و او را هم به خود نزدیک نمود تا برابر خود نشانید و سپس امیر المؤمنین علیه السلام آمد. پیامبر صلی الله علیه و آله با دیدن علی علیه السلام گریست و فرمود: نزد من بیا، نزد من بیا، ای برادرم و او را رسول اللَّه صلی الله علیه و آله هر کدام را دیدی گریستی! آیا در ایشان کسی نیست تا از دیدنش شاد گردی؟

حضرت صلی الله علیه و آله فرمود: قسم به آنکه مرا به حق [به عنوانِ] نبیّ و بشارت دهنده و ترساننده بر انگیخت و بر همۀ مردم برگزید، من و اینها گرامی ترین مخلوقات نزد خداییم و روی زمین کسی نیست که نزد من محبوبتر از اینها باشد.

اما علی بن ابی طالب علیهما السلام برادر و شفیق و صاحب امر من پس از من است. او صاحب لواء من در دنیا و آخرت و صاحب حوض من و شفاعت من است. او مولای هر مؤمن و پیشوای هر متقی است. او وصیّ و خلیفۀ من بر امتم در زندگی و پس از رحلتم است. دوستش دوست من و دشمنش دشمن من است امتم به ولایت او مورد رحمت الهی قرار گرفته اند و به سبب مخالفت با او بعد از وفاتم از رحمت خدا دور و مورد لعن الهی قرار گرفته اند. زمانی که علی علیه السلام آمد گریستم چون یادم آمد که پس از من امتم با او نیرنگ می کنند و او را از مَسندم بر می دارند در حالی که خدا آن را پس از من برای او مقرر کرده و سپس همواره گرفتاری کشد تا ضربتی به سرش زنند که محاسنش از آن خضاب شود در بهترین ماه که ماه رمضان است و در آن قرآن نازل شده برای هدایت مردم و و به عنوان گواهی بر هدایت و جدائی حق و باطل.

و اما دخترم فاطمه علیها السلام بانوی زنان جهانیان است از اولین و آخرین و پارۀ وجود من و نور دیده و میوه دل و روح من است که درون من جای دارد و او حوراء انسیه است. هر وقت در محراب خود برابر پروردگارش جل جلاله بایستد نورش به فرشتگان آسمان

ص: 68

بتابد همانطور که نور ستارگان بر زمین بتابد و خدای عز و جل به فرشتگانش فرماید: فرشتگانم ببینید کنیزم فاطمه را که در برابرم ایستاده و دلش از ترسم می لرزد و دل به عبادتم داده است. گواه باشید که شیعیانش را از آتش امان دادم.

سپس پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر گاه زهرا علیها السلام را مشاهده می کنم. آن ستم هایی به یادم می آید که بعد از من در حقّ او خواهد شد. گویا می بینم که ذلّت، داخل خانۀ وی شده است. احترامش از دست رفته است و حقّش را غصب کرده اند و از دریافت ارث خود ممنوع شده است. پهلوی او را شکسته اند و جنین وی را سقط شده می بینم در حالی که او فریاد می زند: وا محمّداه! ولی کسی به دادش نمی رسد. استغاثه می کند ولی کسی به فریادش نخواهد رسید. لذا بعد از من دائما محزون، غصّه دار و گریان خواهد بود...

ص: 69

ص: 70

ص: 71

ص: 72

را ناراحت کند مرا ناراحت می کند و آنچه وی را خوشحال نماید مرا خوشحال می نماید.

ص: 73

ص: 74

هر زمان به اذن پروردگارش میوه می دهد]. امام باقر علیه السلام فرمودند: آن درخت، رسول الله صلی الله علیه و آله است که نسب آن حضرت در بنی هاشم ثابت است و تنۀ درخت، علی علیه السلام و ریشۀ آن فاطمه علیها السلام و شاخه هایش ائمه علیهم السلام و برگ های این درخت شیعیان هستند و یک نفر از شیعیان که می میرد برگی از آن می افتد و فرزندی از شیعیان که متولد می شود بر درخت یک برگ می روید. ((1))

ص: 75

ص: 76

ص: 77

ص: 78

ص: 79

ص: 80

ص: 81

ص: 82

که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: خدای مهربان گروهی از ملائکه را موکل به فاطمه علیها السلام قرار داده که او را از پیش رو و پشت سر و از سمت راست و چپش حفظ می نمایند و این ملائکه همراه اویند در زمان حیاتش علیها السلام و بعد از رحلت او نزد قبر او هستند و صلوات بسیار بر پدر و شوهر و فرزندانش می فرستند. کسی که مرا پس از وفاتم زیارت نماید گویا مرا در زمان حیاتم زیارت کرده است و کسی که فاطمه علیها السلام را زیارت کند مانند این است که مرا زیارت کرده و کسی که علی بن ابی طالب علیهما السلام را زیارت کند مثل این است که فاطمه علیها السلام را زیارت کرده و کسی که حسن و حسین علیهما السلام را زیارت کند گویا علی بن ابی طالب علیهما السلام را زیارت کرده و کسی که فرزندان امام حسن و حسین علیهما السلام را زیارت کند نظیر این است که خود ایشان را زیارت کرده باشد.

ص: 83

ص: 84

رسول خدا صلی الله علیه و آله را دید خود را به روی او انداخت و گریست. از گریۀ او پیامبر صلی الله علیه و آله نیز گریست و فاطمه علیها السلام را به خویش چسبانید و فرمود: ای فاطمه علیها السلام - پدرت به فدایت - گریه مکن. تو اولین کسی هستی که به من ملحق شوی در حالی که به تو ستم شده و حقّت غصب شده است [و به ناحق گرفته شده] و به همین زودی، کینه ها و عداوتهای نفاق آشکار گردد، و جامۀ دین کهنه شود.((1))

ص: 85

ص: 86

ص: 87

ص: 88

ص: 89

ص: 90

آمد می گفت و بر می خاست و به سوی ایشان می رفت و دست حضرت را می گرفت و او را می بوسید و در جای خود می نشانید. ((1))

ص: 91

ص: 92

ص: 93

ص: 94

خارج شد و به آن حضرت سلام کرد، رسول خدا صلی الله علیه و آله دست خود را بر سر فاطمه علیها السلام کشیده و فرمود: دخترم! خدا تو را رحمت کند امروز را چگونه به شب رساندی؟ برایمان شام بیاور. خدا تو را مورد غفران قرار دهد و البته تو مورد غفران هستی.

ص: 95

ص: 96

ص: 97

ص: 98

منهدم می شود، و خدا خلیفۀ من بر تو است. [یعنی خدا جای خالی من را برای تو پر خواهد نمود.]چون رسول خدا صلی الله علیه و آله از دنیا رحلت نمود، حضرت علی علیه السلام فرمود: این یکی از دو رکن من بود که رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله به من فرموده بود و چون حضرت فاطمه علیها السلام به شهادت رسید، علی علیه السلام فرمود: این رکن دومی بود که رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله فرموده بود.

ص: 99

ص: 100

علی علیه السلام قرار داد؛ زیرا جبرئیل بر من فرود آمد و گفت: ای محمد صلی الله علیه و آله ! همانا خداوند جل جلاله می فرماید: اگر من علی علیه السلام را خلق نکرده بودم، از زمان حضرت آدم علیه السلام به بعد، کُفو و همتایی برای دخترت فاطمه علیها السلام بر روی زمین یافت نمی شد.((1))

ص: 101

ص: 102

سپری می شود] حکومت حَبتَر ((1)) است که تا قیام قائم عجل الله تعالی فرجه ادامه دارد.

ص: 103

ص: 104

(کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ)((1)) [همانند دانه ای است که هفت خوشه رویانید]، پرسیدم، حضرت فرمود: منظور از «حبّه»، فاطمه علیها السلام است و هفت سنبل، هفت تن از فرزندان اوست، که هفتمین آنها قائم آنان است، عرض کردم: امام حسن علیه السلام [پس چه؟] فرمود: حسن علیه السلام امامی است از ناحیۀ خداوند که اطاعتش واجب است ولی از سنبل های [خوشههای] هفتگانه نیست، بلکه نخستین فرد آنان حسین علیه السلام، و آخرین آنها قائم عجل الله تعالی فرجه است.

عرض کردم: اینکه خداوند فرمود: (فِی کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ)((2)) [در هر خوشه ای صد دانه باشد] منظور چیست؟ فرمود: از صُلب هر کدام از آنها، صد نفر در کوفه به وجود می آید، و آنها جز این هفت تن نیستند.((3))

ص: 105

ص: 106

ص: 107

ص: 108

خود را به عرض رساندند. جواب نامۀ آنها به خط مبارک حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه بدین مضمون صادر گشت:

بسم اللَّه الرحمن الرحیم. خداوند ما و شما را از گمراهی و فتنه ها نگاه دارد و به ما و شما روح یقین موهبت کند... ما صنع خدائیم و مردم، ساختۀ ما هستند، ... و در [فاطمه علیها السلام] دخت گرامی رسول خدا صلی الله علیه و آله الگوی خوبی برای من است.

ص: 109

ص: 110

ص: 111

ص: 112

ص: 113

ص: 114

ص: 115

ص: 116

و هر گاه که خورشید غایب گشت باید از ماه پیروی نمایید، و چون ماه نیز از شما پنهان گردید، زهره را مقتدای خود سازید، و چون زهره هم از دید شما پنهان گشت از دو ستاره پیروی نمایید. مردم عرض کردند: یا رسول اللَّه خورشید و قمر و زهره و فرقدان چه هستند؟ حضرت صلی الله علیه و آله فرمود: من خورشیدم، و علیّ علیه السلام ماه است و «زهره» فاطمه علیها السلام، و فَرقدان حسن و حسین علیهما السلام هستند.((1))

ص: 117

ص: 118

حضرت فرمودند: زیرا خدای عزّوجلّ او را از نور عظمت خودش آفرید و هنگامی که [نور وجود] فاطمۀ زهرا علیها السلام درخشید آسمان ها و زمین به نورش روشن گردید و دیدگان فرشتگان از شدّت نورش بسته شد و تمام ملائکه برای خدای تبارک و تعالی سجده نمودند و عرض کردند: اله ما و سرور ما! این نور، چیست؟

خداوند متعال به آنها وحی فرمود: این نوری از نور من است که در آسمان ساکنش کرده ام. او را از عظمت خویش آفریدم و از صلب پیامبری از پیامبرانم خارج نمودم و بر تمام انبیاء برتری دادم. از این نور، پیشوایانی را که به امر من قیام می کنند و مردم را به حق من هدایت می نمایند بیرون می آورم و این پیشوایان را پس از انقطاع وحی، جانشینان خود در روی زمین قرار می دهم.

ص: 119

ص: 120

ص: 121

ص: 122

[در این حال] جبرئیل بر او نازل گردید و گفت: پروردگارت دستور داده است به فاطمه سلام برسانی و به او بگویی که مادرت در خانه ای است از جنس قَصَب [گیاهی که ساقه اش گره گره است] که گره هایش از طلاست و ستونهای آن از یاقوت سرخ است بین آسیه [همسر فرعون] و مریم دختر عمران.

پس فاطمه علیها السلام فرمود: خداوند سلام است، و سلام از او و به سوی اوست.

تذکر:

ذیل منقبت 63 و 73 خدای تعالی به حضرت زهرا علیها السلام سلام می رساند.

و فاطمۀ زهرا علیها السلام در دورانی که در بطن مادر می زیست و هنوز قدم به این دنیا نگذاشته بود به دلداری و راهنمایی مادر می پرداخت و با آن حضرت سخن می گفت. رجوع شود به منقبت 7 و 75 و 81.

ص: 123

ص: 124

فِی یَدِهِ فَوَضَعَهَا فِی یَدِ عَلِیٍّ وَ قَالَ لَهُ: یَا أَبَا الْحَسَنِ هَذِهِ وَدِیعَةُ اللَّهِ وَ وَدِیعَةُ رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ عِنْدَکَ فَاحْفَظِ اللَّهَ وَ احْفَظْنِی فِیهَا وَ إِنَّکَ لِفَاعِلُهُ.

یَا عَلِیُّ هَذِهِ وَ اللَّهِ سَیِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ هَذِهِ "وَ اللَّهِ مَرْیَمُ الْکُبْرَی" أَمَا وَ اللَّهِ مَا بَلَغَتْ نَفْسِی هَذَا الْمَوْضِعَ حَتَّی سَأَلْتُ اللَّهَ لَهَا وَ لَکُمْ فَأَعْطَانِی مَا سَأَلْتُهُ.

یَا عَلِی انْفُذْ لِمَا أَمَرَتْکَ بِهِ فَاطِمَةُ فَقَدْ أَمَرْتُهَا بِأَشْیَاءَ أَمَرَنی بِهَا جَبْرَئِیلُ وَ اعْلَمْ یَا عَلِیُّ أَنِّی رَاضٍ عَمَّنْ رَضِیَتْ عَنْهُ ابْنَتِی فَاطِمَةُ وَ کَذَلِکَ رَبِّی وَ مَلَائِکَتُهُ.

یَا عَلِیُّ وَیْلٌ لِمَنْ ظَلَمَهَا وَ وَیْلٌ لِمَنِ ابْتَزَّهَا حَقَّهَا وَ وَیْلٌ لِمَنْ انتهک [هَتَکَ] حُرْمَتَهَا وَ وَیْلٌ لِمَنْ أَحْرَقَ بَابَهَا وَ وَیْلٌ لِمَنْ آذَی جنینها [خَلِیلَهَا] و شجّ جنبیها وَ وَیْلٌ لِمَنْ شَاقَّهَا وَ بَارَزَهَا اللَّهُمَّ إِنِّی مِنْهُمْ بَرِی ءٌ وَ هُمْ مِنِّی بُرَآءُ. ثُمَّ سَمَّاهُمْ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ ضَمَّ فَاطِمَةَ إِلَیْهِ وَ عَلِیّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ علیهم السلام وَ قَالَ: اللَّهُمَّ إِنِّی لَهُمْ وَ لِمَنْ شَایَعَهُمْ سِلْمٌ وَ زَعِیمٌ بِأَنَّهُمْ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ عَدُوٌّ وَ حَرْبٌ لِمَنْ عَادَاهُمْ وَ ظَلَمَهُمْ وَ تَقَدَّمَهُمْ أَوْ تَأَخَّرَ عَنْهُمْ وَ عَنْ شِیعَتِهِمْ زَعِیمٌ لهم [بِأَنَّهُمْ] یَدْخُلُونَ النَّارَ ثُمَّ وَ اللَّهِ یَا فَاطِمَةُ لَا أَرْضَی حَتَّی تَرْضَی ثُمَّ لَا وَ اللَّهِ لَا أَرْضَی حَتَّی تَرْضَی ثُمَّ [لَا] وَ اللَّهِ لَا أَرْضَی حَتَّی تَرْضَی».((1))

ص: 125

ترجمه:

امام کاظم علیه السلام نقل می کند که از پدرم پرسیدم: وقتی فرشتگان پیامبر صلی الله علیه و آله را ترک گفتند چه اتفاقی افتاد؟ فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله فاطمه و علی و حسن و حسین علیهم السلام را به گرد خود خواند و به کسانی که در خانه بودند گفت: از نزد من بیرون بروید و به همسر خود ام سلمه فرمود که بر درگاه بایستد تا کسی وارد خانه نشود. ام سلمه اطاعت کرد. آنگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام گفت: «یا علی! نزدیک من بیا» علی علیه السلام نزدیک تر رفت، پیامبراکرم دست زهرا علیها السلام را گرفت و بر سینه گذاشت بعد با دست دیگر خود دست علی علیه السلام را گرفت و چون خواست با آنها سخنی بگوید، اشک از چشمانش فرو غلتید و نتوانست کلامی بگوید. فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام وقتی حالت گریه پیامبر صلی الله علیه و آله را مشاهده کردند به سختی به گریه درآمدند و فاطمه علیها السلام گفت: ای پیامبر خدا صلی الله علیه و آله رشتۀ قلبم از هم گسست و جگرم آتش گرفت وقتی که گریۀ شما را دیدم. ای آقای پیامبران از اولین تا آخرین آنها، ای امین پروردگار و رسول او، ای محبوب خدا! فرزندانت پس از تو چه کسی را دارند و با آن خواری که بعد از تو مرا فرا گیرد چه کنم؟ چه کسی علی علیه السلام را که یاور دین است کمک خواهد کرد؟ چه کسی وحی خدا و فرمانهایش را دریافت خواهد نمود؟ سپس به سختی گریست و پیامبر صلی الله علیه و آله را در آغوش گرفت و چهرۀ او را بوسید و علی و حسن و حسین علیهم السلام نیز چنین کردند. رسول خدا صلی الله علیه و آله سر بلند کرد و دست فاطمه علیها السلام را در دست علی علیه السلام نهاد و گفت: «ای اباالحسن! این امانت خدا و امانت محمد رسول خدا صلی الله علیه و آله در دست توست و در مورد فاطمه علیها السلام خدا را و مرا به یاد داشته باش! و به راستی که تو چنین رفتار می کنی. یا علی سوگند به خدا که فاطمه علیها السلام

ص: 126

سیدۀ زنان بهشت است از اولین تا آخرین آنها. به خدا قسم! فاطمه علیها السلام همان «مریم کبری» است. آگاه باش که من به این حالت نیفتاده بودم مگر این که برای شما و فاطمه علیها السلام دعا کردم و خدا آنچه خواسته بودم به من عطا فرمود.

ای علی علیه السلام هر چه فاطمه علیها السلام به تو فرمان داد به جای آور که هر آینه من به فاطمه علیها السلام اموری را بیان نموده ام که جبرئیل مرا به آنها امر کرد. بدان ای علی علیه السلام که من از آن کس راضیم که دخترم فاطمه علیها السلام از او راضی باشد و پروردگار و فرشتگان هم با رضایت او راضی خواهند شد. وای بر آن کس که بر فاطمه علیها السلام ستم کند. وای بر آن کس که حق وی را از او بستاند. وای بر آن کس که هتک حرمت او کند. وای بر آن کس که در خانه اش را آتش زند. وای بر آن که دوست وی را بیازارد و وای بر آن که با او کینه ورزد و ستیزه کند. خداوندا من از ایشان بیزارم و آنان نیز از من بری هستند.

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله فاطمه و علی و حسن و حسین علیهم السلام را به نام خواند و آنان را در بر گرفت و عرضه داشت: بار خدایا! من با اینان و هر کس که پیروی ایشان کند سر صلح دارم و بر عهدۀ من است که آنان را داخل بهشت سازم و هر کس با اینها بستیزد و بر ایشان ستم کند یا بر اینها پیشی گیرد یا از ایشان و شیعیانشان بازپس ماند، من دشمن او هستم و با او می جنگم و بر من است که آنان را به دوزخ درآورم. سوگند به خدا ای فاطمه! راضی نخواهم شد تا این که تو راضی شوی! نه به خدا سوگند راضی نمی شوم مگر آن که تو راضی شوی! نه به خدا سوگند راضی نخواهم شد مگر آن که تو راضی شوی! ((1))

ص: 127

ص: 128

ص: 129

ص: 130

ص: 131

ص: 132

ص: 133

ص: 134

ص: 135

ص: 136

وَ صَلِّ عَلَیَّ وَ ادْفِنِّی بِاللَّیْلِ وَ لَا تُعْلِمْ أَحَداً وَ أَسْتَوْدِعُکَ اللَّهَ وَ أَقْرَأُ عَلَی وُلْدِیَ السَّلَامَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.

فَلَمَّا جَنَّ اللَّیْلُ غَسَّلَهَا عَلِیٌّ علیه السلام وَ وَضَعَهَا عَلَی السَّرِیرِ وَ قَالَ لِلْحَسَنِ علیه السلام: ادْعُ لِی أَبَاذَرٍّ فَدَعَاهُ فَحَمَلَاهُ إِلَی الْمُصَلَّی فَصَلَّی عَلَیْهَا ثُمَّ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ وَ رَفَعَ یَدَیْهِ إِلَی السَّمَاءِ فَنَادَی: هَذِهِ بِنْتُ نَبِیِّکَ فَاطِمَةُ علیها السلام أَخْرَجْتَهَا مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ فَأَضَاءَتِ الْأَرْضُ مِیلًا فِی مِیلٍ فَلَمَّا أَرَادُوا أَنْ یَدْفِنُوهَا نُودُوا مِنْ بُقْعَةٍ مِنَ الْبَقِیعِ: إِلَیَّ إِلَیَّ فَقَدْ رُفِعَ تُرْبَتُهَا مِنِّی فَنَظَرُوا فَإِذَا هِیَ بِقَبْرٍ مَحْفُورٍ فَحَمَلُوا السَّرِیرَ إِلَیْهَا فَدَفَنُوهَا فَجَلَسَ عَلِیٌّ علیه السلام عَلَی شَفِیرِ الْقَبْرِ فَقَالَ: یَا أَرْضُ اسْتَوْدَعْتُکِ وَدِیعَتِی هَذِهِ بِنْت رَسُولِ اللَّهِ فَنُودِیَ مِنْهَا: یَا عَلِیُّ أَنَا أَرْفَقُ بِهَا مِنْکَ فَارْجِعْ وَ لَا تَهْتَمَّ فَرَجَعَ وَ انْسَدَّ الْقَبْرُ وَ اسْتَوَی بِالْأَرْضِ فَلَمْ یُعْلَمْ أَیْنَ کَانَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.»((1))

ترجمه:

از ابن عبّاس نقل شده که گفت: حضرت زهرا علیها السلام مدّت چهل روز و به قولی شش ماه بعد از پدر بزرگوارش زنده بود، تا آنجا که می گوید: وقتی فاطمه علیها السلام شهید شد، اسماء، گریبان خود را پاره کرد و [از خانه] بیرون آمد. حسنین علیهما السلام با او برخورد کردند و به او گفتند: مادر ما کجاست؟ اسماء جوابی نداد. آنان وارد خانه شدند و دیدند مادر

ص: 137

بزرگوارشان خوابیده است. امام حسین علیه السلام مادر خود را حرکت داد دید از دنیا رفته است. گفت: ای برادر! خدا در [مصیبتِ] مادر به تو اجر دهد.

آنگاه در حالی خارج شدند که می گفتند: یا محمّداه! یا احمداه! امروز مصیبت تو برای ما تجدید شد چرا که مادرمان از دنیا رفت.

سپس علی علیه السلام را که در مسجد بود از شهادت مادرشان آگاه نمودند. امیرالمؤمنین علی علیه السلام [بعد از شنیدن این خبر دلخراش] غش کرد، آب به صورت آن حضرت پاشیدند تا به هوش آمد، آنگاه حسنین علیهما السلام را برداشت و داخل خانه حضرت زهرا علیها السلام برد. اسماء [را] بالای سر زهرا علیها السلام [دید] گریه می کند و می گوید: ای یتیمان حضرت محمّد صلی الله علیه و آله ! بعد از رحلت جدّ شما به فاطمه علیها السلام تسلی و آرامش می یافتیم حال بعد از فاطمه علیها السلام به چه کسی دل خوش باشیم! آنگاه علی علیه السلام صورت مبارک فاطمه علیها السلام را باز کرد رقعه ای نزد سر آن بانوی معظّمه یافت. به آن نظری کرد که نوشته بود:

بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم، این وصیّتی است که فاطمه دختر پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله کرده است. وصیت می کند در حالی که شهادت می دهد خدایی جز خدای یگانه وجود ندارد و حضرت محمّد صلی الله علیه و آله بنده و پیامبر خداست. بهشت و دوزخ، حق است و قیامت خواهد آمد و شکّی در آن نیست و خداوند همۀ آنها که در قبرهایند را بر خواهد انگیخت. یا علی! من فاطمه علیها السلام دختر حضرت محمّد صلی الله علیه و آله هستم. خدا مرا همسر تو قرار داد تا در دنیا و آخرت برای تو باشم. تو اولی از دیگران به من هستی، مرا شبانه حنوط کن غسل بده و کفن کن و شبانه بر بدنم نماز بگزار و به خاک بسپار، احدی را آگاه منمای، من تو را به خداوند می سپارم و بر فرزندانم تا روز قیامت سلام می رسانم.

چون شب، تاریک شد حضرت علی علیه السلام پیکر مقدّس حضرت فاطمه علیها السلام را غسل داد و او را روی تختی نهاد و به امام حسن علیه السلام فرمود: ابو ذر را بیاور! امام حسن علیه السلام او را

ص: 138

صدا زد و دو نفری تخت را به محل نماز آوردند. علی علیه السلام بر او نماز خواند. سپس دو رکعت نماز گزارد و دو دست مبارک خود را به جانب آسمان بلند کرد و گفت: [پروردگارا!] این دختر پیغمبر تو فاطمه علیها السلام است که او را از ظلمتها به طرف نور بردی. در این هنگام زمین یک میل در یک میل روشن شد.

هنگامی که تصمیم گرفتند پیکر مطهر آن بانو را دفن کنند صدایی از یکی از بقعه های بقیع شنیدند که می گفت: به سوی من! به سوی من! زیرا تربت و خاک وی از من برداشته شده است. و چون نگاه کردند با قبری حفر شده و آماده مواجه شدند. تابوت را به سوی آن بقعه بردند و جنازه را در آن دفن نمودند. سپس حضرت امیر علیه السلام بر جانبی از قبر نشست و فرمود: ای قبر! من امانت خود را به تو سپردم، این دختر رسول خدا است. ناگاه ندایی شنیدند که می گفت: یا علی! من از تو به وی مهربانترم. برگرد و مغموم و مهموم مباش! علی علیه السلام بازگشت و قبر مسدود شد و با زمین هم سطح گردید و آن قبر تا روز قیامت معلوم نخواهد شد.

ص: 139

ص: 140

حضرت علیه السلام فرمود: [مؤذّن] تو را به خوبی و نیکی دعوت کرد، آیا می دانی به نیکی و خوبی چه کسی؟ عرضه داشتم: خیر.

حضرت علیه السلام فرمود: تو را به نیکی به فاطمه علیها السلام و فرزندانش دعوت کرد.

ص: 141

ص: 142

أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ) فرمودند: منظور از «لیلة» فاطمه علیها السلام، و منظور از «القدر» خداوند است ... و در مورد فرمایش خداوند عزّوجلّ: «و تو چه می دانی شب قدر چیست؟ شب قدر از هزارماه بهتر است» فرمود: [بهتر از هزار شب]؛ یعنی بهتر از هزار مؤمن است و او [فاطمه علیها السلام] مادر مؤمنین است.

ص: 143

ص: 144

ص: 145

ص: 146

این دلیل «محدَّثه» نامیدند که فرشتگان از آسمان فرود می آمدند و آن حضرت را می خواندند همان طوری که مریم دختر عمران علیها السلام را صدا می زدند، باری فرشتگان می گفتند: ای فاطمه علیها السلام خدا تو را برگزید و پاکیزه ات نمود و بر تمام زنان عالم اختیارت کرد، ای فاطمه علیها السلام پروردگارت را فرمان بردار باش و سجده اش نما و با رکوع کنندگان رکوع کن و بدین ترتیب حضرت با آنها سخن می گفت و آنها نیز با فاطمه علیها السلام سخن می گفتند. شبی فاطمه علیها السلام به فرشتگان فرمود: مگر آنکه بر تمام زنان عالم برتری دارد مریم دختر عمران علیها السلام نیست؟

فرشتگان عرضه داشتند: مریم بانو و سرور زنان عالَم[زمان] خودش بود و خداوند عزّ و جلّ تو را بانو و سرور زنان عالَم خودت و عالَم مریم علیها السلام و سرور تمام زنان [عالم هستی] از اوّلین و آخرین قرار داده است. ((1))

ص: 147

ص: 148

حال فرزندش گریه می کرد؛ مشاهده می شد که گهوارۀ کودک [به خودی خود] حرکت می کند و [علّت آن این بوده که] فرشته ای آن را به حرکت در می آورد.

تذکر:

جبرئیل و میکائیل و اسرافیل برای خدمت حضرت زهرا علیها السلام به نزد ایشان تنزّل نموده اند و به خدمتشان مفتخر گردیدند. رجوع شود به منقبت: 89 و 90.

ص: 149

ص: 150

ص: 151

ص: 152

ص: 153

ص: 154

ترجمه:

یعقوب بن جعفر بن ابراهیم می گوید: خدمت موسی بن جعفر علیه السلام بودم که مردی نصرانی نزد آن حضرت آمد -و ما در عریض (وادی مدینه) با آن حضرت بودیم- ... نصرانی گفت: أصلحک الله می خواهم از شما سؤالی بپرسم.

[حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام] فرمود: بپرس.

گفت: به من خبر ده از کتاب خدای تعالی که آن را بر محمد صلی الله علیه و آله نازل کرد و بدان تکلم نمود سپس اوصافی را برایش ذکر کرد و فرمود: (حم * وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ * إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ * فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ)((1)) [حم، سوگند به کتاب روشن که آن را در شبی مبارک نازل کرده ایم. ما بیم دهنده ایم. در آن شب هر امر محکمی مقدّر گردد] تفسیر باطنی این آیات چیست؟

حضرت علیه السلام فرمود: اما «حم» محمد صلی الله علیه و آله است و آن [اسم آن حضرت صلی الله علیه و آله] در کتابی است که بر هود علیه السلام نازل گشته و [این کلمه] از حروفش کاسته شده (یعنی در کتاب هود علیه السلام از محمد صلی الله علیه و آله به حم تعبیر شده و دو حرف «م» و «د» آن، افتاده است) و اما «کتاب مبین» امیرمؤمنان علی علیه السلام و «شب مبارک» فاطمه علیها السلام است و اینکه فرموده است: (فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ) [در آن شب هر امر محکمی مقدّر گردد]؛ یعنی از فاطمه علیها السلام خیر بسیاری بیرون آید و آن [خیر بسیار]مردی حکیم و مردی حکیم و مردی حکیم [یعنی ائمۀ معصموین علیهم السلام از اولاد حضرت زهرا علیها السلام] است.

ص: 155

ص: 156

ص: 157

ص: 158

فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را از شبحی از نور آفریدم. سپس ولایت آنها را در حالی که روح بودند بر ملائکه و سایر خلقم عرضه داشتم. هر که [ولایت آنان را] پذیرفت در نزد من از مقربین شد و هر که نپذیرفت نزد من از کافرین گردید.

ص: 159

ص: 160

ص: 161

ص: 162

جَالِسَةً بِالْأَمْسِ فِی هَذَا الْمَجْلِسِ وَ بَابُ الدَّارِ مُغْلَقٌ وَ أَنَا أَتَفَکَّرُ فِی انْقِطَاعِ الْوَحْیِ عَنَّا وَ انْصِرَافِ الْمَلَائِکَةِ عَنْ مَنْزِلِنَا فَإِذَا انْفَتَحَ الْبَابُ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَفْتَحَهُ أَحَدٌ فَدَخَلَ عَلَیَّ ثَلَاثُ جَوَارٍ لَمْ یَرَ الرَّاءُونَ بِحُسْنِهِنَّ وَ لَا کَهَیْأَتِهِنَّ وَ لَا نَضَارَةِ وُجُوهِهِنَّ وَ لَا أَزْکَی مِنْ رِیحِهِنَّ فَلَمَّا رَأَیْتُهُنَّ قُمْتُ إِلَیْهِنَّ مُتَنَکِّرَةً لَهُنَّ فَقُلْتُ علیها السلام: بِأَبِی أَنْتُنَّ مِنْ أَهْلِ مَکَّةَ أَمْ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ؟

فَقُلْنَ: یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ لَسْنَا مِنْ أَهْلِ مَکَّةَ وَ لَا مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ وَ لَا مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ جَمِیعاً غَیْرَ أَنَّنَا جَوَارٍ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ مِنْ دَارِ السَّلَامِ أَرْسَلَنَا رَبُّ الْعِزَّةِ إِلَیْکِ یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ إِنَّا إِلَیْکِ مُشْتَاقَاتٌ.

فَقُلْتُ علیها السلام لِلَّتِی أَظُنُّ أَنَّهَا أَکْبَرُ سِنّاً: مَا اسْمُکِ؟ قَالَتْ: اسْمِی مَقْدُودَةُ. قُلْتُ علیها السلام: وَ لِمَ سُمِّیتِ مَقْدُودَةَ؟ قَالَتْ: خُلِقْتُ لِلْمِقْدَادِ بْنِ الْأَسْوَدِ الْکِنْدِیِّ صَاحِبِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله .

فَقُلْتُ لِلثَّانِیَةِ: مَا اسْمُکِ؟ قَالَتْ: ذَرَّةُ قُلْتُ: وَ لِمَ سُمِّیتِ ذَرَّةَ وَ أَنْتِ فِی عَیْنِی نَبِیلَةٌ قَالَتْ: خُلِقْتُ لِأَبِی ذَرٍّ الْغِفَارِیِّ صَاحِبِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله .

فَقُلْتُ لِلثَّالِثَةِ: مَا اسْمُکِ؟ قَالَتْ: سَلْمَی قُلْتُ: وَ لِمَ سُمِّیتِ سَلْمَی؟ قَالَتْ: أَنَا لِسَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ مَوْلَی أَبِیکِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله .

قَالَتْ فَاطِمَةُ: ثُمَّ أَخْرَجْنَ لِی رُطَباً أَزْرَقَ کَأَمْثَالِ الْخُشْکَنَانَجِ الْکِبَارِ أَبْیَضَ مِنَ الثَّلْجِ وَ أَزْکَی رِیحاً مِنَ الْمِسْکِ الْأَذْفَرِ فَأَحْضَرَتْهُ فَقَالَتْ لِی: یَا سَلْمَانُ أَفْطِرْ عَلَیْهِ عَشِیَّتَکَ فَإِذَا کَانَ غَداً فَجِئْنِی بِنَوَاهُ -أَوْ قَالَتْ عَجَمِهِ- قَالَ سَلْمَانُ: فَأَخَذْتُ الرُّطَبَ فَمَا مَرَرْتُ بِجَمْعٍ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَّا قَالُوا: یَا سَلْمَانُ أَمَعَکَ مِسْکٌ؟ قُلْتُ: نَعَمْ.

فَلَمَّا کَانَ وَقْتُ الْإِفْطَارِ أَفْطَرْتُ عَلَیْهِ فَلَمْ أَجِدْ لَهُ عَجَماً وَ لَا نَوًی فَمَضَیْتُ إِلَی بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی الْیَوْمِ الثَّانِی فَقُلْتُ لَهَا: إِنِّی أَفْطَرْتُ عَلَی مَا أَتْحَفْتِینِی بِهِ فَمَا وَجَدْتُ لَهُ عَجَماً وَ لَا نَوًی. قَالَتْ علیها السلام: یَا سَلْمَانُ وَ لَنْ یَکُونَ لَهُ عَجَمٌ وَ لَا نَوًی وَ إِنَّمَا هُوَ نَخْلٌ غَرَسَهُ اللَّهُ فِی دَارِ السَّلَامِ بِکَلَامٍ عَلَّمَنِیهِ أَبِی مُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله کُنْتُ أَقُولُهُ غُدْوَةً وَ عَشِیَّةً قَالَ سَلْمَانُ: قُلْتُ: عَلِّمِینِی الْکَلَامَ یَا سَیِّدَتِی.

ص: 163

فَقَالَتْ: إِنْ سَرَّکَ أَنْ لَا یَمَسَّکَ أَذَی الْحُمَّی مَا عِشْتَ فِی دَارِ الدُّنْیَا فَوَاظِبْ عَلَیْهِ((1)) ثُمَّ قَالَ سَلْمَانُ: عَلَّمَتْنِی هَذَا الْحِرْزَ فَقَالَتْ:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بِسْمِ اللَّهِ النُّورِ بِسْمِ اللَّهِ نُورِ النُّورِ بِسْمِ اللَّهِ نُور عَلَی نُورٍ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی هُوَ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ الْحَمْدُ للهِ الَّذِی خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ وَ أَنْزَلَ النُّورَ عَلَی الطُّورِ فِی کِتابٍ مَسْطُورٍ فِی رَقٍّ مَنْشُورٍ بِقَدَرِ مَقْدُورٍ عَلَی نَبِیٍّ مَحْبُورٍ الْحَمْدُ للهِ الَّذِی هُوَ بِالْعِزِّ مَذْکُورٌ وَ بِالْفَخْرِ مَشْهُورٌ وَ عَلَی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ مَشْکُورٌ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

قَالَ سَلْمَانُ: فَتَعَلَّمْتُهُنَّ فَوَ اللَّهِ لَقَدْ عَلَّمْتُهُنَّ أَکْثَرَ مِنْ أَلْفِ نَفْسٍ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ وَ مَکَّةَ مِمَّنْ بِهِمُ الْحُمَّی فَکُلٌّ بَرَأَ مِنْ مَرَضِهِ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.»((2))

ترجمه:

عبد الله پسر سلمان فارسی از پدرش نقل می کند که گفت: ده روز پس از رحلت رسول اللَّه صلی الله علیه و آله از منزل خود خارج شدم و علی بن ابی طالب علیه السلام پسر عموی پیامبر مرا دید و به من فرمود: ای سلمان! تو بعد از پیامبر خدا بر ما جفا کردی.

گفتم: حبیب من ای ابو الحسن! به مثل شمایی کسی جفا نمی کند الا این که حزن و اندوه من بر رسول اللَّه صلی الله علیه و آله شدید بود و آن مانع زیارت شما شد.

امیر مومنان علیه السلام فرمود: ای سلمان! بیا به منزل فاطمه دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله زیرا او به

ص: 164

زیارت تو اشتیاق دارد و می خواهد از تحفه ای که از بهشت برایش آورده اند به تو بدهد. گفتم: آیا بعد از رحلت رسول اللَّه صلی الله علیه و آله برای او از بهشت تحفه ای رسیده است؟ فرمود: آری، دیروز [تحفه ای از بهشت برای او آورده اند].

سلمان می گوید: من شتابان به سوی خانه حضرت فاطمه علیها السلام دختر محمد صلی الله علیه و آله حرکت کردم، [پس از ورودم به خانه] دیدم که فاطمه علیها السلام نشسته و یک قطعه عبا بر روی اوست وقتی چشم وی به من افتاد آن عبا را به سرش کشید و گفت: ای سلمان! تو بعد از رحلت پدرم به من جفا کردی.

گفتم: ای حبیبۀ من! آیا من به شما جفا کنم؟ فاطمه علیها السلام فرمود: بنشین و در بارۀ آنچه که به تو می گویم خوب بیندیش. من دیروز در همین مکان نشسته بودم و در خانه بسته بود و در بارۀ انقطاع وحی از ما و اینکه فرشتگان دیگر در این خانه رفت و آمد نمی کنند فکر می کردم که ناگاه در خانه باز شد بدون این که کسی آن را باز کند. سه جاریه وارد شدند که کسی به نیکویی و زیبایی و شادابی صورتشان ندیده است و خوشبوتر از بوی آنها نبوییده است. وقتی چشمم به آنها افتاد برخاستم و به سویشان رفتم و گفتم: آیا از اهل مکّه هستید یا از اهل مدینه؟ گفتند: ای دختر محمد! ما نه از اهل مکه ایم و نه از اهل مدینه و نه از اهل زمین. ما جاریه هایی از حور العین از بهشت هستیم که پروردگار عزیز ما را پیش تو فرستاده است زیرا ما [بهشتیان] شوق دیدار شما را داریم.

[فاطمه علیها السلام گفت: ] من به یکی از آنها که فکر می کردم به لحاظ سنّ بزرگتر است گفتم: نام تو چیست؟ گفت: مقدوده. گفتم: برای چه این نام را برای تو گذارده اند؟ گفت: [زیرا] من برای مقداد بن اسود کندی صاحب رسول خدا آفریده شده ام.

سپس به دومی گفتم: نام تو چیست؟ گفت: نام من ذرّه است. گفتم: برای چه تو را ذرّه نام نهاده اند؟ و حال آن که تو در چشم من عظیم و شریفی گفت: [زیرا] من برای ابو ذر صاحب رسول خدا آفریده شده ام.

ص: 165

به سومی گفتم: نام تو چیست؟ گفت: نام من سلمی است. گفتم: چرا تو را به این نام می خوانند؟ گفت: من برای سلمان فارسی.

حضرت فاطمه علیها السلام فرمود: [آن سه حوریّه] خرمایی کبود رنگ به من دادند مانند خشکه نان بزرگ [نانی که از آرد گندم خالص درست می شود و در آن شکر و بادام یا پسته می ریزند] سفیدتر از برف و خوشبوتر از مشک اذفر [مشک عالی با بوی شدید]. حضرت فاطمه علیها السلام آن خرما را برای من حاضر کرد و به من فرمود: ای سلمان! امشب با این خرما افطار کن و فردا هسته آن را نزد من بیاور.

سلمان می گوید: خرما را گرفتم [و از خانۀ فاطمه علیها السلام خارج شدم] از هیچ جمعی از اصحاب رسول خدا نگذشتم الا این که گفتند: ای سلمان! آیا مُشک به همراه داری؟ و من می گفتم: آری.

هنگامی که وقت افطار شد با آن خرما افطار کردم ولی هسته ای در میان آن ندیدم، پس روز بعد نزد دختر پیامبر خدا رفتم و به او عرض کردم: من با آنچه به من تحفه دادی افطار کردم ولی هسته ای برایش نیافتم. فرمود: ای سلمان! چنین خرمایی نباید هسته داشته باشد زیرا خرمایی است که خداوند آن را در بهشت کاشته است با کلامی که پدرم محمد صلی الله علیه و آله به من تعلیم نمود و من هر صبح و شام آن را می خواندم.

سلمان گفت: آن کلام را به من یاد بده ای بانوی من!

حضرت علیها السلام فرمود: اگر دوست داری مادامی که در دنیا زندگی می کنی دچار تب نشوی بر خواندن این دعا مواظبت کن.

سپس سلمان گفت: فاطمه علیها السلام این حرز را به من آموخت:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. بِسْمِ اللَّهِ النُّورِ، بِسْمِ اللَّهِ نُورِ النُّورِ، بِسْمِ اللَّهِ نُور عَلَی نُورٍ، بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی هُوَ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ، بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذِی خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ، وَ أَنْزَلَ النُّورَ عَلَی الطُّورِ، فِی کِتابٍ مَسْطُورٍ، فِی رَقٍّ مَنْشُورٍ، بِقَدَرِ مَقْدُورٍ، عَلَی نَبِیٍّ مَحْبُورٍ، الْحَمْدُ للهِ

ص: 166

الَّذِی هُوَ بِالْعِزِّ مَذْکُورٌ، وَ بِالْفَخْرِ مَشْهُورٌ، وَ عَلَی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ مَشْکُورٌ،وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

سلمان می گوید: من این دعا را فراگرفتم و به خدا قسم به بیش از هزار نفر از اهالی مدینه و مکّه که دچار تب شده بودند تعلیم دادم و همۀ آنها به اذن خدا از تب نجات یافتند. ((1))

ص: 167

ص: 168

ص: 169

ص: 170

ص: 171

ص: 172

ص: 173

ص: 174

ص: 175

ص: 176

گفتم: در زمان حیات او و شما؟ فرمود: بله [در زمان حیات ما] و بعد از وفات ما.((1))

ص: 177

ص: 178

ترجمه:

موسی بن قاسم گوید: به امام جواد علیه السلام عرض کردم: من می خواستم به نیابت از شما و نیابت از پدرت ابو الحسن الرضا علیه السلام طواف کنم. مردم گفتند که اوصیا نیازی به طواف ندارند. آیا درست است؟ ابو جعفر علیه السلام گفت: نه، هر چند که ممکن باشد به نیابت از اوصیا طواف کن که نیابت از اوصیا جایز است.

چند سال بعد به امام جواد علیه السلام گفتم: من سه سال پیش از شما اجازه گرفتم که به نیابت از شما و پدرت ابو الحسن علیه السلام طواف کنم و مدتها طواف کردم. بعد، فکری در خاطرم گذشت که به آن عمل کردم. حضرت علیه السلام فرمود: چه فکری؟

من گفتم: یک روز به نیابت از رسول خدا صلی الله علیه و آله طواف کردم. حضرت علیه السلام بلافاصله فرمود: «صلوات خدا بر رسول خدا صلی الله علیه و آله باد» و این را سه مرتبه فرمود. گفتم: روز دوم به نیابت از امیر المؤمنین علیه السلام طواف کردم و روز سوم به نیابت از امام حسن مجتبی علیه السلام و روز چهارم به نیابت از سید الشهدا علیه السلام و روز پنجم به نیابت از علی بن الحسین امام سجاد علیه السلام و روز ششم به نیابت از ابو جعفر محمد بن علی امام باقر علیه السلام و روز هفتم به نیابت از ابو عبد اللَّه امام صادق علیه السلام و روز هشتم به نیابت از جدّت موسی بن جعفر علیه السلام و روز نهم به نیابت از پدرت علی بن موسی علیه السلام و روز دهم به نیابت از طرف شما، ای سرور من این اوصیا همان رهبرانی هستند که من با ولایت آنان خدا را بندگی می کنم.

ابو جعفر علیه السلام فرمود: در این صورت خدا را با دین و آئینی بندگی می کنی که خداوند، غیر آن را نمی پذیرد.

من گفتم: گاه می شود که به نیابت از طرف مادرت فاطمه علیها السلام طواف می کنم و گاه می شود که طواف نمی کنم.

حضرت علیه السلام فرمود: هر چه بیشتر به نیابت از مادرم فاطمه علیها السلام طواف کن که این طواف، افضل است از هر آنچه تو انجام می دهی إن شاءاللَّه.

ص: 179

ص: 180

ص: 181

ص: 182

ص: 183

ص: 184

مِنْ نُورِ ابْنَتِی فَاطِمَةَ قَنَادِیلَ فَعَلَّقَهَا فِی بُطْنَانِ الْعَرْشِ فَأَزْهَرَتْ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ ثُمَّ أَشْرَقَتْ بِنُورِهَا فَلِأَجْلِ ذَلِکَ سُمِّیَتْ الزَّهْرَاءَ فَقَالَتِ الْمَلَائِکَةُ: إِلَهَنَا وَ سَیِّدَنَا لِمَنْ هَذَا النُّورُ الزَّاهِرُ الَّذِی قَدْ أَشْرَقَتْ بِهِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهَا: هَذَا نُورٌ اخْتَرَعْتُهُ مِنْ نُورِ جَلَالِی لِأَمَتِی فَاطِمَةَ ابْنَةِ حَبِیبِی وَ زَوْجَةِ وَلِیِّی وَ أَخِی نَبِیِّی وَ أَبِی حُجَجِی عَلَی عِبَادِی أُشْهِدُکُمْ مَلَائِکَتِی أَنِّی قَدْ جَعَلْتُ ثَوَابَ تَسْبِیحِکُمْ وَ تَقْدِیسکُمْ لِهَذِهِ الْمَرْأَةِ وَ شِیعَتِهَا وَ مُحِبِّیهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.((1))

ترجمه:

در حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله به عمویشان عباس است که فرمودند:

وقتی که خداوند متعال اراده کرد ما را خلق کند کلمه ای فرمود و خلق کرد از آن کلمه، نوری سپس کلمه ای دیگر تکلم فرمود و از آن کلمه، روحی را خلق کرد، سپس نور را با روح آمیخت و مرا و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را خلق نمود.

ما خداوند را تسبیح و تقدیس می کردیم آن هنگام که تسبیح و تقدیسی نبود. پس هنگامی که خداوند خواست جهان را بیافریند نور مرا شکافت و از آن عرش را بیافرید؛ پس عرش از نور من است و نور من از نور خدا است و نور من برتر از عرش است.

آنگاه نور برادرم علی علیه السلام را شکافت و از آن [نور] فرشتگان را آفرید؛ پس فرشتگان از نور علی علیه السلام هستند و نور علی علیه السلام از نور خداست و علی علیه السلام برتر از ملائکه است.

آن گاه نور دخترم فاطمه علیها السلام را شکافت و از آن آسمان ها و زمین را بیافرید؛ پس آسمان ها و زمین از نور دخترم فاطمه علیها السلام است و نور دخترم فاطمه علیها السلام از نور خداست و دخترم فاطمه علیها السلام والاتر از آسمان ها و زمین است.

ص: 185

... سپس خداوند به تاریکی ها امر کرد که بر روی ابرهای باران قرار گیرند پس آسمانها بر ملائکه تیره شد. ملائکه با تسبیح و تقدیس ضجه زدند و گفتند: ای معبود و سرور ما! از وقتی ما را آفریدی و این اشباح را به ما شناساندی چیز بدی مشاهده نکردیم. تو را به حق این اشباح سوگند می دهیم که این تاریکی را از ما برطرف فرما. در این موقع خداوند از نور دخترم فاطمه قندیل هایی خارج نمود و بر وسط عرش آویخت پس [آن قندیلها] آسمانها و زمین را روشن کرد و [آسمانها و زمین] به نور آن [قندیلها] تابان گشت و به این دلیل او «زهرا» نامیده شد.

ملائکه گفتند: ای معبود و سرور ما! این نور تابان که آسمانها و زمین به آن روشن است از کیست؟

خداوند به آنها وحی نمود: این نوری است که از نور جلالم اختراع کردم برای کنیزم فاطمه علیها السلام دختر حبیبم و همسر ولیّم و برادر نبیّم و پدر حجتهایم بر بندگانم. شما را -ای ملائکه من!- گواه می گیرم که ثواب تسبیح و تقدیستان را تا روز قیامت برای این زن و شیعۀ او و دوستداران او قرار دادم.((1))

ص: 186

ص: 187

ص: 188

ص: 189

ص: 190

ص: 191

ص: 192

ص: 193

ص: 194

ترجمه:

از حارثة بن قدامه روایت شده که گفت: سلمان برایم روایت نمود و گفت:

[روزی] عمّار به من گفت: آیا می خواهی چیز عجیبی را برایت نقل کنم؟ گفتم: برایم نقل کن ای عمار! گفت: آری، من شاهد بودم که [روزی] علی بن ابی طالب علیهما السلام بر فاطمه علیها السلام داخل شد، هنگامی که چشمان فاطمه علیها السلام بر او افتاد، گفت: نزدیک بیا تا به تو بگویم آنچه [در جهان هستی] بوده و آنچه نبوده و آنچه نخواهد شد تا روز قیامت آن هنگام که ساعت برپا شود!

عمّار گفت: در این حال دیدم که علی علیه السلام بازگشت، پس من هم به دنبال او بازگشتم تا اینکه به حضور پیامبر صلی الله علیه و آله رسید...

امیرمومنان علیه السلام از حضور پیامبر خارج گردید و من نیز با او خارج شدم. پس از آن حضرت علی علیه السلام به خانه اش داخل شد و من نیز با او داخل شدم؛ حضرت فاطمه علیها السلام به اوعرض کرد: مثل اینکه نزد پدرم رفته بودی تا آنچه را که به تو گفته بودم برایش نقل کنی؟ امیرمومنان علیه السلام فرمود: چنین است ای فاطمه! فاطمه علیها السلام گفت: ای ابو الحسن! بدان که خدای تعالی نور مرا خلق کرد و او بلا فاصله مشغول تسبیح خداوند گردید، سپس آن نور را به صورت درختی نورانی در بهشت درآورد، هنگامی که پدرم در معراج داخل بهشت گردید خداوند تعالی به او وحی نمود تا از میوه های این درخت بخورد و پدرم چنین کرد و بدین وسیله خداوند مرا در صلب پدرم و سپس در بطن مادرم خدیجه علیها السلام دختر خویلد قرار داد و من از وی متولّد شدم؛ پس من از آن نورم. [یا علی! بدان] که نسبت به هر آنچه بوده و هست و خواهد بود عالم و آگاه هستم.

ص: 195

ص: 196

ص: 197

ص: 198

قَالَ: قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ کَمِ الْأَدْوَارُ؟ قَالَ: خَمْسُونَ أَلْفَ عَامٍ، وَ هِیَ سَبْعَةُ أَدْوَارٍ؛ وَ فِیهِ أَسْمَاءُ جَمِیعِ مَنْ خَلَقَ اللَّهُ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ آجَالُهُمْ، وَ صِفَةُ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَ عَدَدُ مَنْ یَدْخُلُهَا، وَ عَدَدُ مَنْ یَدْخُلُ النَّارَ، وَ أَسْمَاءُ هَؤُلَاءِ وَ أَسْمَاءُ هَؤُلَاءِ، وَ فِیهِ عِلْمُ الْقُرْآنِ کَمَا أُنْزِلَ، وَ عِلْمُ التَّوْرَاةِ کَمَا أُنْزِلَتْ، وَ عِلْمُ الْإِنْجِیلِ، وَ الزَّبُورِ، وَ عَدَدُ کُلِّ شَجَرَةٍ وَ مَدَرَةٍ فِی جَمِیعِ الْبِلَادِ.

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام: فَلَمَّا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یُنْزِلَهُ عَلَیْهَا، أَمَرَ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ أَنْ یَحْمِلُوا الْمُصْحَفَ فَیَنْزِلُوا بِهِ عَلَیْهَا، وَ ذَلِکَ فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ مِنَ الثُّلُثِ الثَّانِی مِنَ اللَّیْلِ، هَبَطُوا بِهِ عَلَیْهَا وَ هِیَ قَائِمَةٌ تُصَلِّی، فَمَا زَالُوا قِیَاماً حَتَّی قَعَدَتْ، فَلَمَّا فَرَغَتْ مِنْ صَلَاتِهَا سَلَّمُوا عَلَیْهَا، وَ قَالُوا لَهَا: السَّلَامُ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ. وَ وَضَعُوا الْمُصْحَفَ فِی حِجْرِهَا، فَقَالَتْ لَهُمْ: اللَّهُ السَّلَامُ، وَ مِنْهُ السَّلَامُ، وَ إِلَیْهِ السَّلَامُ، وَ عَلَیْکُمْ یَا رُسُلَ اللَّهِ السَّلَامُ. ثُمَّ عَرَجُوا إِلَی السَّمَاءِ، فَمَا زَالَتْ مِنْ بَعْدِ صَلَاةِ الْفَجْرِ إِلَی زَوَالِ الشَّمْسِ تَقْرَأُهُ، حَتَّی أَتَتْ عَلَی آخِرِه ».((1))

ترجمه:

از ابی بصیر روایت شده که گفت: از امام باقر علیه السلام در مورد مصحف فاطمه علیها السلام، سؤال کردم. حضرت علیه السلام فرمود: پس از رحلت پدرش بر او فرو فرستاده شد. گفتم: در آن چیزی از قرآن هست؟ فرمود: چیزی از قرآن در آن نیست.

گفتم: آن را برایم توصیف کنید. فرمود: برای آن دو جلد است که هر دو از زبرجد سرخ اند به قدر طول ورق و عرض آن. گفتم: فدایت شوم! ورق آن را برایم وصف کن.

حضرت علیه السلام فرمود: ورق آن از درّ سفید است که به آن گفته شد: باش، پس موجود شد. گفتم: فدایت شوم! محتوای آن مصحف چیست؟

ایشان فرمودند: اخبار تمام وقایع از ابتدا تا قیامت و اخبار تمام آسمان ها و هر آنچه

ص: 199

در آنهاست از ملائک و غیر ملائک و تعداد پیامبران مرسل و غیر مرسل که خدا آفریده است با نام آنها. و نام کسانی که پیامبران را تکذیب کردند و کسانی که پیامبران را پذیرفته اند. نام تمام مؤمنان و کافران از ابتدا تا انتها و نام تمام شهرها با صفت شهرها در مشرق و مغرب و تعداد مؤمنان و کافران با صفات کافران و امت های گذشته و داستان آنها و تعداد طاغوت هایی که حکومت می کنند و مقدار حکومتشان. نام های پیشوایان و صفات آنها و هرچه مالک می شوند و بزرگان اقوام و صفاتشان و هرچیزی که در ادوار مختلف آمده است.

گفتم: فدایت شوم! ادوار چندتاست؟فرمود: پنجاه هزار سال و آن هفت دور است و در آن نام های همۀ مخلوقات خدا از اولین و آخرین و مدّت عمر ایشان و صفت اهل بهشت و عدد کسانی که داخل آن می شوند، و عدد کسانی که داخل آتش می شوند و نام های این گروه و نام آن گروه آمده است. علم قرآن همچنانکه نازل شده و علم تورات همانطوری که نازل شده، و علم انجیل و زبور، و عدد هر درختی و خاک و کلوخی در تمام شهرها در آن نوشته شده است.

حضرت امام محمّد باقر علیه السلام فرمود: چون خدای تعالی اراده فرمود که این مصحف را بر او نازل فرماید، به جبرئیل و میکائیل و اسرافیل دستور داد که مصحف را با خود بردارند و بر او نازل شوند. آنها در ثلث دوم شب جمعه فرود آمدند، نزد او که برای نماز ایستاده بود، ایستادند. وقتی نماز حضرت زهرا علیها السلام تمام شد، به او سلام کردند و گفتند: خدایی که سلام است، تو را سلام می رساند و مصحف را در کنار او گذاردند.

حضرت زهرا علیها السلام فرمود: خداوند سلام است و از اوست سلام و بازگشت سلام به سوی اوست و سلام بر شما باد ای فرستادگان خدا. سپس به جانب آسمان بالا رفتند و آن حضرت بعد از نماز صبح تا هنگام زوال آفتاب تا آخر آن را قرائت فرمود.((1))

ص: 200

ص: 201

ص: 202

می آمد و او را در رحلت پدر تسلیت می گفت و او را خوشدل می داشت و از پدرش و جایگاه وی به او گزارش می داد و از آنچه پس از وی برای ذریه اش پیش می آید خبر می داد و علی علیه السلام آنها را می نوشت؛ این مصحف فاطمه علیها السلام است.

ص: 203

ص: 204

نعمان معروف به ابن الشیخ روایت نموده و می فرماید: پدرم از محمد بن جمهور از زرارة از امام صادق علیه السلام حدیث نموده که می فرمایند: آن هنگام که علی علیه السلام [به زور برای بیعت] از خانه اش خارج شد، حضرت فاطمه علیها السلام نیز از خانه خارج شد در حالی که تمامی زنان بنی هاشم با آن حضرت خارج شدند، تا اینکه نزد قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و فرمود: پسر عموی مرا رها کنید، به حقّ خداوندی که محمّد را به حقّ مبعوث کرد، اگر علی را رها نکنید موهای سرم را پریشان می کنم و پیراهن رسول خدا صلی الله علیه و آله را که در آن از دار دنیا رفت، بر سر می گذارم و در درگاه خدا فریاد برمی آورم و شما را نفرین می کنم. به خداوند سوگند کسی شایسته تر و عزیزتر از پسر عمویم نزد خدا نیست و ناقۀ او گرامی تر از من و فرزند ناقۀ صالح گرامی تر از فرزندان من نیست.

سلمان می گوید: من نزدیک آن حضرت علیه السلام بودم. به خداوند سوگند دیدم که پایه های دیوار مسجد از جا کنده شد به طوری که اگر کسی می خواست می توانست از آنجا داخل مسجد گردد. نزد حضرت فاطمه علیها السلام رفتم و به او گفتم: ای سرور و مولای من! ای بانوی بزرگ! خداوند متعال پدر شما را مبعوث فرمود تا رحمت برای عالمیان باشد؛ پس شما نقمت و عذاب را برای آنها نخواهید و نفرینشان نکنید. در این حال

ص: 205

دیدم که پایه ها به جای خود بازگشتند و از زیر آنها چنان گرد و خاکی برخاست که داخل بینی های ما شد.((1))

ص: 206

ص: 207

ص: 208

عظمت محمّدی صلی الله علیه و آله می تابند و [ایشان] شاخه های نبوی روییده از درخت احمدی هستند.

ص: 209

ص: 210

خدا صلی الله علیه و آله را به سبب پاک بودنش از هر آلودگی و پاک بودنش از هر زشتی، «طاهره» نامیدند، و او هرگز مبتلا نشد به آنچه زنان دیگر مبتلا می گردند.

ص: 211

ص: 212

ترجمه:

از ابن عباس منقول است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: ... اگر حلم و بردباری به صورت یک انسان مجسّم در آید، می شود علی بن ابیطالب علیهما السلام و اگر فضل به صورت شخصی مجسم شود، آن شخص، امام مجتبی علیه السلام است. اگر حیا صورتی باشد، آن صورت امام حسین علیه السلام است. اگر حُسن و نیکی به صورت شخصی در آید آن شخص، حضرت فاطمۀ زهرا علیها السلام است. بلکه آن حضرت علیها السلام اعظم از حُسن است، به راستی که دخترم فاطمه علیها السلام از جهت ریشه و شرافت و کرم، بهترینِ اهل زمین است.

ص: 213

ص: 214

ترجمه:

عمرو بن شمر از جابر جعفی از امام باقر علیه السلام و حضرت از جابر بن عبد اللَّه انصاری روایت می کند که گفت: یک روز پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله متوجه خانه فاطمۀ زهرا علیها السلام شد من هم با آن بزرگوار بودم، وقتی به در خانه رسیدیم رسول خدا دست مبارک خود را به در نهاد و آن را فشار داد سپس فرمود: السلام علیکم، فاطمۀ زهرا علیها السلام عرض کرد: علیک السلام یا رسول اللَّه! پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: داخل شوم؟ عرض کرد: داخل شوید یا رسول الله! فرمود: من با کسی که همراهم است داخل شوم؟ فاطمه علیها السلام گفت: یا رسول الله! من مقنعه بر سر ندارم، پیغمبر خدا فرمود: ای فاطمه! گوشه ملحفه ات را بگیر و با آن سر خود را بپوشان. فاطمه علیها السلام این عمل را انجام داد باز رسول خدا فرمود: السلام علیکم، فاطمه علیها السلام عرض کرد: و علیک السلام یا رسول اللَّه! پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: [اجازه هست که] داخل شوم؟ فاطمه علیها السلام گفت: بله یا رسول الله! فرمود: با کسی که همراهم است داخل شوم؟ عرض کرد: چه کسی همراهتان است؟ فرمود: جابر.

[جابر می گوید: ] پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله داخل شد و من هم داخل شدم، صورت مبارک فاطمه علیها السلام زرد شده بود، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: چرا صورت تو را زرد می بینم؟ گفت: یا رسول الله! [از شدت] گرسنگی.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله [دعا کرد و] گفت: ای خدایی که گرسنگی را به سیری بدل می کنی ... فاطمه دختر محمّد را سیر کن. جابر می گوید: به خدا قسم دیدم که خون از قسمت جلوی سر فاطمه اطهر علیها السلام به طرف پایین جریان یافت طوری که صورتش قرمز و گلگون گردید و دیگر بعد از آن روز گرسنه نشد.

تذکر:

در منقبت 71 نیز، ضمن بیان نزول سورۀ هل أتی، به صبر آن حضرت علیها السلام بر سه روز گرسنگی، اشاره گردیده است.

ص: 215

ص: 216

ص: 217

ص: 218

النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله الْمَغْرِبَ ثُمَّ أَتَی مَنْزِلَهُ فَوُضِعَ الْخِوَانُ وَ جَلَسُوا خَمْسَتُهُمْ فَأَوَّلُ لُقْمَةٍ کَسَرَهَا عَلِیٌّ علیه السلام إِذَا مِسْکِینٌ قَدْ وَقَفَ بِالْبَابِ فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ مُحَمَّدٍ أَنَا مِسْکِینٌ مِنْ مَسَاکِینِ الْمُسْلِمِینَ أَطْعِمُونِی مِمَّا تَأْکُلُونَ أَطْعَمَکُمُ اللَّهُ عَلَی مَوَائِدِ الْجَنَّةِ فَوَضَعَ اللُّقْمَةَ مِنْ یَدِهِ ثُمَّ قَالَ:

فَاطِمُ ذَاتَ الْمَجْدِ وَ الْیَقِینِ

یَا بِنْتَ خَیْرِ النَّاسِ أَجْمَعِینَ

أَ مَا تَرَیْنَ الْبَائِسَ الْمِسْکِینَ

جَاءَ إِلَی الْبَابِ لَهُ حَنِینٌ

یَشْکُو إِلَی اللَّهِ وَ یَسْتَکِینُ

یَشْکُو إِلَیْنَا جَائِعٌ حَزِینٌ

کُلُّ امْرِئٍ بِکَسْبِهِ رَهِینٌ

مَنْ یَفْعَلِ الْخَیْرَ یَقِفْ سَمِینٌ

مَوْعِدُهُ فِی جَنَّةٍ رَهِینٌ

حَرَّمَهَا اللَّهُ عَلَی الضَّنِینِ

تَهْوِی بِهِ النَّارُ إِلَی سِجِّینٍ

وَ صَاحِبُ الْبُخْلِ یَقِفُ حَزِینٌ

شَرَابُهُ الْحَمِیمُ وَ الْغِسْلِینُ

فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام تَقُولُ:

أَمْرُکَ سَمْعٌ یَا ابْنَ عَمِّ وَ طَاعَةٌ

مَا بِیَ مِنْ لُؤْمٍ وَ لَا وَضَاعَةٌ

غُذِّیتُ بِاللُّبِّ وَ بِالْبَرَاعَةِ

أَرْجُو إِذَا أَشْبَعْتُ مِنْ مَجَاعَةٍ

أَنْ أَلْحَقَ الْأَخْیَارَ وَ الْجَمَاعَةَ

وَ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ فِی شَفَاعَةٍ

وَ عَمَدَتْ إِلَی مَا کَانَ عَلَی الْخِوَانِ فَدَفَعَتْهُ إِلَی الْمِسْکِینِ وَ بَاتُوا جِیَاعاً وَ أَصْبَحُوا صِیَاماً لَمْ یَذُوقُوا إِلَّا الْمَاءَ الْقَرَاحَ ثُمَّ عَمَدَتْ إِلَی الثُّلُثِ الثَّانِی مِنَ الصُّوفِ فَغَزَلَتْهُ ثُمَّ أَخَذَتْ صَاعاً مِنَ الشَّعِیرِ فَطَحَنَتْهُ وَ عَجَنَتْهُ وَ خَبَزَتْ مِنْهُ خَمْسَةَ أَقْرِصَةٍ لِکُلِّ وَاحِدٍ قُرْصاً وَ صَلَّی عَلِیٌّ علیه السلام الْمَغْرِبَ مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ثُمَّ أَتَی مَنْزِلَهُ فَلَمَّا وُضِعَ الْخِوَانُ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ جَلَسُوا خَمْسَتُهُمْ فَأَوَّلُ لُقْمَةٍ کَسَرَهَا عَلِیٌّ علیه السلام إِذَا یَتِیمٌ مِنْ یَتَامَی الْمُسْلِمِینَ قَدْ وَقَفَ بِالْبَابِ فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ مُحَمَّدٍ أَنَا یَتِیمٌ مِنْ یَتَامَی الْمُسْلِمِینَ أَطْعِمُونِی

ص: 219

مِمَّا تَأْکُلُونَ أَطْعَمَکُمُ اللَّهُ عَلَی مَوَائِدِ الْجَنَّةِ فَوَضَعَ عَلِیٌّ علیها السلام اللُّقْمَةَ مِنْ یَدِهِ ثُمَّ قَالَ:

فَاطِمُ بِنْتَ السَّیِّدِ الْکَرِیمِ

بِنْتَ نَبِیٍّ لَیْسَ بِالزَّنِیمِ

قَدْ جَاءَنَا اللَّهُ بِذَا الْیَتِیمِ

مَنْ یَرْحَمِ الْیَوْمَ فَهُوَ رَحِیمٌ

مَوْعِدُهُ فِی جَنَّةِ النَّعِیمِ

حَرَّمَهَا اللَّهُ عَلَی اللَّئِیمِ

وَ صَاحِبُ الْبُخْلِ یَقِفُ ذَمِیمٌ

تَهْوِی بِهِ النَّارُ إِلَی الْجَحِیمِ

شَرَابُهَا الصَّدِیدُ وَ الْحَمِیمُ

فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام وَ هِیَ تَقُولُ:

فَسَوْفَ أُعْطِیهِ وَ لَا أُبَالِی

وَ أُوثِرُ اللَّهَ عَلَی عِیَالِی

أَمْسَوْا جِیَاعاً وَ هُمْ أَشْبَالِی

أَصْغَرُهُمَا یُقْتَلُ فِی الْقِتَالِ

بِکَرْبَلَا یُقْتَلُ بِاغْتِیالٍ

لِقَاتِلِیهِ الْوَیْلُ مَعَ وَبَالٍ

یَهْوِی فِی النَّارِ إِلَی سَفَالٍ

کُبُولُهُ زَادَتْ عَلَی الْأَکْبَال

ثُمَّ عَمَدَتْ فَأَعْطَتْهُ جَمِیعَ مَا عَلَی الْخِوَانِ وَ بَاتُوا جِیَاعاً لَمْ یَذُوقُوا إِلَّا الْمَاءَ الْقَرَاحَ وَ أَصْبَحُوا صِیَاماً وَ عَمَدَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام فَغَزَلَتِ الثُّلُثَ الْبَاقِیَ مِنَ الصُّوفِ وَ طَحَنَتِ الصَّاعَ الْبَاقِیَ وَ عَجَنَتْهُ وَ خَبَزَتْ مِنْهُ خَمْسَةَ أَقْرَاصٍ لِکُلِّ وَاحِدٍ قُرْصاً وَ صَلَّی عَلِیٌّ علیه السلام الْمَغْرِبَ مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ثُمَّ أَتَی مَنْزِلَهُ فَقَرَّبَ إِلَیْهِ الْخِوَانَ وَ جَلَسُوا خَمْسَتُهُمْ فَأَوَّلُ لُقْمَةٍ کَسَرَهَا عَلِیٌّ علیه السلام إِذَا أَسِیرٌ مِنْ أُسَرَاءِ الْمُشْرِکِینَ قَدْ وَقَفَ بِالْبَابِ فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ مُحَمَّدٍ تَأْسِرُونَنَا وَ تَشُدُّونَنَا وَ لَا تُطْعِمُونَنَا فَوَضَعَ عَلِیٌّ علیه السلام اللُّقْمَةَ مِنْ یَدِهِ ثُمَّ قَالَ:

فَاطِمُ یَا بِنْتَ النَّبِیِّ أَحْمَدَ

بِنْتَ النَّبِیِّ سَیِّدٍ مُسَوَّدٍ

قَدْ جَاءَکِ الْأَسِیرُ لَیْسَ یَهْتَدِی

مُکَبَّلًا فِی غُلِّهِ مُقَیَّدٌ

یَشْکُو إِلَیْنَا الْجُوعَ قَدْ تَقَدَّدَ

مَنْ یُطْعِمِ الْیَوْمَ یَجِدْهُ فِی غَدٍ

عِنْدَ الْعَلِیِّ الْوَاحِدِ الْمُوَحَّدِ

َا یَزْرَعُ الزَّارِعُ سَوْفَ یُحْصَدُ

م

فَأَعْطِیَن لَا تَجْعَلِیهِ یَنْکَدُ

ص: 220

فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام وَ هِیَ تَقُولُ:

لَمْ یَبْقَ مِمَّا کَانَ غَیْرُ صَاعٍ

قَدْ دَبِرَتْ کَفِّی مَعَ الذِّرَاعِ

شِبْلَایَ وَ اللَّهِ هُمَا جِیَاعٌ

یَا رَبِّ لَا تَتْرُکْهُمَا ضِیَاعٌ

أَبُوهُمَا لِلْخَیْرِ ذُو اصْطِنَاعٍ

عَبْلُ الذِّرَاعَیْنِ طَوِیلُ الْبَاعِ

وَ مَا عَلَی رَأْسِیَ مِنْ قِنَاعٍ

إِلَّا عَبَا نَسَجْتُهَا بِصَاعٍ

وَ عَمَدُوا إِلَی مَا کَانَ عَلَی الْخِوَانِ فَأَتَوْهُ وَ بَاتُوا جِیَاعاً وَ أَصْبَحُوا مُفْطِرِینَ وَ لَیْسَ عِنْدَهُمْ شَیْ ءٌ.

قَالَ شُعَیْبٌ فِی حَدِیثِهِ: وَ أَقْبَلَ عَلِیٌّ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ علیهما السلام نَحْوَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ هُمَا یَرْتَعِشَانِ کَالْفِرَاخِ مِنْ شِدَّةِ الْجُوعِ فَلَمَّا بَصُرَ بِهِمُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله قَالَ: یَا أَبَا الْحَسَنِ شَدَّ مَا یَسُوؤُنِی مَا أَرَی بِکُمْ انْطَلِقْ إِلَی ابْنَتِی فَاطِمَةَ علیها السلام فَانْطَلَقُوا إِلَیْهَا وَ هِیَ فِی مِحْرَابِهَا قَدْ لَصِقَ بَطْنُهَا بِظَهْرِهَا مِنْ شِدَّةِ الْجُوعِ وَ غَارَتْ عَیْنَاهَا فَلَمَّا رَآهَا رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله ضَمَّهَا إِلَیْهِ وَ قَالَ: وَا غَوْثَاهْ بِاللَّهِ أَنْتُمْ مُنْذُ ثَلَاثٍ فِی مَا أَرَی فَهَبَطَ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ خُذْ مَا هَیَّأَ اللَّهُ لَکَ فِی أَهْلِ بَیْتِکَ قَالَ: وَ مَا آخُذُ یَا جَبْرَئِیلُ؟ قَالَ: (هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ)،((1)) حَتَّی إِذَا بَلَغَ (إِنَّ هذا کانَ لَکُمْ جَزاءً وَ کانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُوراً).» ((2))

ص: 221

ترجمه:

مسلمة بن خالد از امام صادق علیه السلام از پدرشان روایت کرده که دربارۀ آیۀ (یُوفُونَ بِالنَّذْرِ)((1)) [به نذر وفا می کنند] فرمود: حسن و حسین علیهما السلام بیمار شدند در حالی که دو کودک خردسال بودند. جدّشان محمّد مصطفی صلی الله علیه و آله همراه دو نفر به عیادت ایشان رفت. یکی از آن دو گفت: یا ابا الحسن! ای کاش در حقّ دو فرزندت نذری کنی تا خداوند به آن دو عافیت دهد.

امیر المؤمنین علی علیه السلام فرمود: [اگر خدای اینان را شفا دهد] من برای شکر خداوند سه روز روزه می گیرم و فاطمه علیها السلام هم چنین فرمود. آن دو کودک (امام حسن و امام حسین علیهما السلام) نیز فرمودند: ما نیز سه روز روزه می گیریم. فضّه خادمه ایشان هم چنین گفت.

خدای تعالی ایشان را عافیت داد و آنها روزه گرفتند ولی طعامی نزد ایشان نبود. امیر المؤمنین علیه السلام نزد یکی از همسای گانش- که از یهود بود و به او شمعون گفته می شد و روی پشم کار می کرد - رفت و فرمود: آیا می توانی تکه ای از پشم که دختر محمد صلی الله علیه و آله آن را برایت ببافد در قبال سه صاع جو به من بدهی؟ گفت: آری و مقداری پشم و سه صاع جو داد. امیر مؤمنان به فاطمه علیها السلام خبر داد و او پذیرفت و اطاعت کرد. پس فاطمه علیها السلام سراغ پشم رفت و یک سوم آن را بافت سپس صاعی از جو را گرفت آن را آرد کرد بعد خمیرش نمود و پنج قرص از آن پخت. برای هر نفر، یک قرص نان جو.

امیر المؤمنین علیه السلام با پیامبر صلی الله علیه و آله نماز مغرب بگزارد و به خانه بازگشت. سفره را نهادند و هر پنج نفرشان نشستند [که افطار کنند]. تا اولین لقمه نان را حضرت علی علیه السلام تکه کرد فقیری دم در خانه ایستاد و گفت: السلام علیکم ای اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله . من مسکینی از مساکین مسلمین هستم. به من از آنچه می خورید طعام دهید خداوند

ص: 222

شما را بر سفره های بهشت طعام دهد. علی علیه السلام لقمه را از دستش پایین گذاشت. سپس فرمود:

ای فاطمه! ای صاحب مجد و یقین! ای دختر بهترین مردم! آیا نمی بینی این گرفتار مستمند را که به در خانه آمده و ناله دارد [و] به سوی خداوند شکایت و تضرع می نماید. یک انسان گرسنه و محزون به سوی ما شکایت آورده است؛ هر کس در گروی کرده خویش است. هر که خیر انجام دهد در موقف سمین خواهد بود[یعنی کفۀ ترازوی اعمالش سنگین خواهد بود]؛ موعد او در بهشت است که خدا آن را بر بخیل حرام گردانیده است؛ و صاحب صفت بخل [در قیامت] می ایستد در حالی که محزون است و آتش او را درون سجین خواهد انداخت؛ نوشیدنیش حمیم و غسلین خواهد بود.

فاطمه علیها السلام رو به او کرد و فرمود:

امر شما مسموع و مطاع است ای پسر عمّ. در من هیچ خواری و سبکی نیست؛ به من غذای خِرَد و براعت داده شده. امید دارم وقتی [کسی را] از گرسنگی سیر نمایم به نیکان و جماعت ملحق گردم و داخل بهشت شوم.

فاطمه علیها السلام قصد نمود به سوی آنچه بر سفره بود و آن را به مسکین داد و آن شب را گرسنه خوابیدند و صبح نمودند در حالی که روزه بودند و جز آب خالص چیزی نخورده بودند. روز دیگر فاطمه علیها السلام سراغ ثلث دوم پشم رفت آن را بافت. سپس صاعی دیگر از جو را برداشت. آن را آرد و خمیر نمود و از آن پنج قرص بپخت قرصی برای هر نفر. علی علیه السلام نماز مغرب را با پیامبر صلی الله علیه و آله خواند و به منزل آمد. وقتی سفره در پیش او نهاده شد و هر پنج نفرشان نشستند، اول لقمه نان را که علی علیه السلام تکه کرد یتیمی از یتیمان مسلمین پشت در ایستاده بود گفت: السلام علیکم ای اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله من یتیمی از ایتام مسلمین هستم از آنچه می خورید به من طعام دهید که خدا شما را بر مائده بهشت طعام دهد. امیر المؤمنین علیه السلام لقمه را از دستش پایین گذاشت و فرمود:

ص: 223

فاطمه علیها السلام ! ای دختر سید کریم! ای دختر پیامبری که لئیم نیست؛ خداوند این یتیم را [اینجا] آورده است هر که امروز رحم نماید [فردا] مورد مرحمت قرار می گیرد؛ موعد او در بهشت نعیم است که خداوند آن را بر لئیم حرام نموده است و صاحب صفت بخل [در قیامت] می ایستد در حالی که مورد مذمت است و آتش، او را درون جحیم می اندازد؛ و نوشیدنیش صدید و حمیم خواهد بود.

پس فاطمه علیها السلام رو کرد و فرمود: به او عطا خواهم کرد و باکی ندارم و خداوند را ترجیح می دهم بر عیال خود که شب کرده اند در حالی که گرسنه اند و آنها شیر بچه های منند. کوچکترشان در قتال کشته می شود؛ در کربلا او را ناجوانمردانه می کشند. ویل و وبال برای قاتلین اوست؛ می افتد در آتش به سوی پایین. قیدهای او از همۀ قیدها بیشتر است.

پس حضرت زهرا علیها السلام هر آنچه را بر سفره بود به آن یتیم داد و خودشان شب را گرسنه خوابیدند و جز آب خالص چیزی را نچشیدند و صبح کردند در حالی که روزه دار بودند و حضرت فاطمه علیها السلام ثلث باقی پشم را بافتند و صاع باقی مانده را آرد و خمیر کردند و از آن پنج قرص نان پختند، یک قرص برای هر نفر و علی علیه السلام نماز مغرب را با پیامبر صلی الله علیه و آله خواند سپس به منزل آمد. سفره را به حضرت نزدیک کردند و هر پنج نفرشان نشستند. اول لقمه ای را که علی علیه السلام تکه کرد اسیری که از اسرای مشرکین دم در ایستاده بود گفت: سلام بر شما ای اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله من اسیری از اُسرای شما هستم و طعامی ندارم.

حضرت علی علیه السلام لقمه را از دستش پایین گذاشت و فرمود: فاطمه! ای دختر نبی احمد! ای دختر نبی- آن آقایی که خدا او را سید همه قرار داده- اسیر نزد تو آمده در حالی که راه به جایی نبرده و در غل و زنجیر خود گرفتار و دربند است؛ از گرسنگی به سوی ما شکایت می کند. دچار درد شکم شده است هر که امروز اطعام کند آن را فردا نزد خدای علی یگانه خواهد یافت و آنچه زارع بکارد به زودی آن را برداشت خواهد

ص: 224

کرد؛ پس به او عطا کن و عطای او را کم قرار مده. آنگاه فاطمه علیها السلام به علی علیه السلام رو نمود و فرمود: از آنچه بود غیر از صاعی نمانده است کف دست و بازوی من مجروح شده است؛ دو شیر بچه من به خدا قسم گرسنه اند پروردگارا آن دو را گرسنه رها مکن؛ پدرشان کار خیر می کند و [در کار خیر] دو ذراع قوی و ید طولایی دارد و مقنعه ای بر سر من نیست جز عبایی که آن را در قبال یک صاع بافته ام.

و هر چه را بر سفره بود به آن اسیر دادند و خودشان شب را گذراندند در حالی که گرسنه بودند. صبح روز بعد دیگر روزه نبودند اما چیزی هم نزدشان نبود.

شعیب در حدیث خود روایت کرده است: علی علیه السلام حسن و حسین علیهما السلام را پیش رسول خدا صلی الله علیه و آله آورد در حالی که ایشان از شدت گرسنگی مثل جوجه ها می لرزیدند. وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله آنها را دید فرمود: یا ابا الحسن! آنچه را به شما می بینم مرا ناراحت می کند بیا تا به نزد دخترم فاطمه علیها السلام رویم. آمدند به سوی فاطمه علیها السلام و او در محرابش بود در حالی که از گرسنگی شکمش به پشتش چسبیده بود و دو چشمش فرو رفته بود. وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله او را دید او را به خود چسبانید و گفت: واغوثاه شما سه روز است که وضعتان این گونه است! پس جبریل علیه السلام نازل شد و گفت: ای محمد صلی الله علیه و آله بگیر آنچه را خدا برای تو مهیا کرده در اهل بیتت. فرمود: چه را بگیرم ای جبرئیل؟ گفت: (هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ) تا رسید به آیۀ (إِنَّ هذا کانَ لَکُمْ جَزاءً وَ کانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُوراً).((1))

ص: 225

ص: 226

ص: 227

ص: 228

فَوَاسِینِی یَرْحَمُکِ اللَّهُ وَ کَانَ لِفَاطِمَةَ وَ عَلِیٍّ فِی تِلْکَ الْحَالِ وَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله ثَلَاث [لیالٍ] مَا طَعِمُوا فِیهَا طَعَاماً وَ قَدْ عَلِمَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله ذَلِکَ مِنْ شَأْنِهِمَا فَعَمَدَتْ فَاطِمَةُ إِلَی جِلْدِ کَبْشٍ مَدْبُوغٍ بِالْقَرَظِ کَانَ یَنَامُ عَلَیْهِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ علیهما السلام فَقَالَتْ: خُذْ هَذَا أَیُّهَا الطَّارِقُ فَعَسَی اللَّهُ أَنْ یَرْتَاحَ لَکَ مَا هُوَ خَیْرٌ مِنْهُ.

قَالَ الْأَعْرَابِیُّ: یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ شَکَوْتُ إِلَیْکِ الْجُوعَ فَنَاوَلْتِینِی جِلْدَ کَبْشٍ مَا أَنَا صَانِعٌ بِهِ مَعَ مَا أَجِدُ مِنَ السَّغَبِ قَالَ: فَعَمَدَتْ لَمَّا سَمِعَتْ هَذَا مِنْ قَوْلِهِ إِلَی عِقْدٍ کَانَ فِی عُنُقِهَا أَهْدَتْهُ لَهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ عَمِّهَا حَمْزَةَ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ فَقَطَعَتْهُ مِنْ عُنُقِهَا وَ نَبَذَتْهُ إِلَی الْأَعْرَابِیِّ فَقَالَتْ: خُذْهُ وَ بِعْهُ فَعَسَی اللَّهُ أَنْ یُعَوِّضَکَ بِهِ مَا هُوَ خَیْرٌ مِنْهُ فَأَخَذَ الْأَعْرَابِیُّ الْعِقْدَ وَ انْطَلَقَ إِلَی مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ وَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله جَالِسٌ فِی أَصْحَابِهِ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْطَتْنِی فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ هَذَا الْعِقْدَ فَقَالَتْ: بِعْهُ فَعَسَی اللَّهُ أَنْ یَصْنَعَ لَکَ قَالَ: فَبَکَی النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وَ قَالَ: وَ کَیْفَ لَا یَصْنَعُ اللَّهُ لَکَ وَ قَدْ أَعْطَتْکَهُ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ سَیِّدَةُ بَنَاتِ آدَمَ فَقَامَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ تَأْذَنُ لِی بِشِرَاءِ هَذَا الْعِقْدِ؟

قَالَ صلی الله علیه و آله: اشْتَرِهِ یَا عَمَّارُ فَلَوِ اشْتَرَکَ فِیهِ الثَّقَلَانِ مَا عَذَّبَهُمُ اللَّهُ بِالنَّارِ فَقَالَ عَمَّارٌ: بِکَمِ الْعِقْدُ.

یَا أَعْرَابِیُّ قَالَ: بِشَبْعَةٍ مِنَ الْخُبْزِ وَ اللَّحْمِ وَ بُرْدَةٍ یَمَانِیَّةٍ أَسْتُرُ بِهَا عَوْرَتِی وَ أُصَلِّی فِیهَا لِرَبِّی وَ دِینَارٍ یُبْلِغُنِی إِلَی أَهْلِی وَ کَانَ عَمَّارٌ قَدْ بَاعَ سَهْمَهُ الَّذِی نَفَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مِنْ خَیْبَرَ وَ لَمْ یُبْقِ مِنْهُ شَیْئاً فَقَالَ: لَکَ عِشْرُونَ دِینَاراً وَ مِائَتَا دِرْهَمٍ هَجَرِیَّةٌ وَ بُرْدَةٌ یَمَانِیَّةٌ وَ رَاحِلَتِی تُبْلِغُکَ أَهْلَکَ وَ شِبَعُکَ مِنْ خُبْزِ الْبُرِّ وَ اللَّحْمِ فَقَالَ الْأَعْرَابِیُّ: مَا أَسْخَاکَ بِالْمَالِ أَیُّهَا الرَّجُلُ وَ انْطَلَقَ بِهِ عَمَّارٌ فَوَفَّاهُ مَا ضَمِنَ لَهُ وَ عَادَ الْأَعْرَابِیُّ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَشَبِعْتَ وَ اکْتَسَیْتَ؟

قَالَ الْأَعْرَابِیُّ: نَعَمْ وَ اسْتَغْنَیْتُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی. قَالَ: فَاجْزِ فَاطِمَةَ علیها السلام بِصَنِیعِهَا فَقَالَ الْأَعْرَابِیُّ: اللَّهُمَّ إِنَّکَ إِلَهٌ مَا اسْتَحْدَثْنَاکَ وَ لَا إِلَهَ لَنَا نَعْبُدُهُ سِوَاکَ وَ أَنْتَ رَازِقُنَا عَلَی کُلِّ الْجِهَاتِ اللَّهُمَّ أَعْطِ فَاطِمَةَ مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ فَأَمَّنَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله عَلَی دُعَائِهِ

ص: 229

وَ أَقْبَلَ عَلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَعْطَی فَاطِمَةَ علیها السلام فِی الدُّنْیَا ذَلِکَ أَنَا أَبُوهَا وَ مَا أَحَدٌ مِنَ الْعَالَمِینَ مِثْلِی وَ عَلِیٌّ علیه السلام بَعْلُهَا وَ لَوْ لَا عَلِیٌّ علیه السلام مَا کَانَ لِفَاطِمَةَ کُفْوٌ أَبَداً وَ أَعْطَاهَا الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ مَا لِلْعَالَمِینَ مِثْلُهُمَا سَیِّدَا شَبَابِ أَسْبَاطِ الْأَنْبِیَاءِ وَ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ کَانَ بِإِزَائِهِ مِقْدَادٌ وَ عَمَّارٌ وَ سَلْمَانُ.

فَقَالَ: ... أَلَا وَ أَزِیدُکُمْ مِنْ فَضْلِهَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ وَکَّلَ بِهَا رَعِیلًا مِنَ الْمَلَائِکَةِ یَحْفَظُونَهَا مِنْ بَیْنِ یَدَیْهَا وَ مِنْ خَلْفِهَا وَ عَنْ یَمِینِهَا وَ عَنْ شِمَالِهَا وَ هُمْ مَعَهَا فِی حَیَاتِهَا وَ عِنْدَ قَبْرِهَا وَ عِنْدَ مَوْتِهَا یُکْثِرُونَ الصَّلَاةَ عَلَیْهَا وَ عَلَی أَبِیهَا وَ بَعْلِهَا وَ بَنِیهَا فَمَنْ زَارَنِی بَعْدَ وَفَاتِی فَکَأَنَّمَا زَارَنِی فِی حَیَاتِی وَ مَنْ زَارَ فَاطِمَةَ فَکَأَنَّمَا زَارَنِی وَ مَنْ زَارَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ فَکَأَنَّمَا زَارَ فَاطِمَةَ وَ مَنْ زَارَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ فَکَأَنَّمَا زَارَ عَلِیّاً وَ مَنْ زَارَ ذُرِّیَّتَهُمَا فَکَأَنَّمَا زَارَهُمَا فَعَمَدَ عَمَّارٌ إِلَی الْعِقْدِ فَطَیَّبَهُ بِالْمِسْکِ وَ لَفَّهُ فِی بُرْدَةٍ یَمَانِیَّةٍ وَ کَانَ لَهُ عَبْدٌ اسْمُهُ سَهْمٌ ابْتَاعَهُ مِنْ ذَلِکَ السَّهْمِ الَّذِی أَصَابَهُ بِخَیْبَرَ فَدَفَعَ الْعِقْدَ إِلَی الْمَمْلُوکِ وَ قَالَ لَهُ: خُذْ هَذَا الْعِقْدَ فَادْفَعْهُ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ أَنْتَ لَهُ فَأَخَذَ الْمَمْلُوکُ الْعِقْدَ.

فَأَتَی بِهِ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ أَخْبَرَهُ بِقَوْلِ عَمَّارٍ فَقَالَ النَّبِیُّ: انْطَلِقْ إِلَی فَاطِمَةَ فَادْفَعْ إِلَیْهَا الْعِقْدَ وَ أَنْتَ لَهَا فَجَاءَ الْمَمْلُوکُ بِالْعِقْدِ وَ أَخْبَرَهَا بِقَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَأَخَذَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام الْعِقْدَ وَ أَعْتَقَتِ الْمَمْلُوکَ فَضَحِکَ الْغُلَامُ فَقَالَتْ: مَا یُضْحِکُکَ یَا غُلَامُ؟ فَقَالَ: أَضْحَکَنِی عِظَمُ بَرَکَةِ هَذَا الْعِقْدِ أَشْبَعَ جَائِعاً وَ کَسَا عُرْیَاناً وَ أَغْنَی فَقِیراً وَ أَعْتَقَ عَبْداً وَ رَجَعَ إِلَی رَبِّهِ.»((1))

ترجمه:

حمزة بن حمران از حضرت صادق علیه السلام از پدرش علیه السلام از جابر بن عبد اللَّه انصاری روایت می کند که گفت: روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز عصر را به جای آورد. وقتی نماز تمام شد رو به قبله [در محراب مسجد] نشست و مردم نیز اطراف او را گرفته بودند. در

ص: 230

این حال، پیرمردی از مهاجرین عرب به نزد ایشان آمد که لباس کهنه ای بر تن داشت و از شدّت پیری و ضعف، قدرت حفظ خود را نداشت. پیامبر صلی الله علیه و آله به سوی او نگریست و از احوالش سؤال کرد.

پیر مرد گفت: ای پیامبر خدا! گرسنه ام غذایی به من بده. برهنه ام لباسی به من بپوشان. فقیرم بی نیازم کن.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: من چیزی ندارم که به تو بدهم ولی [تو را به جایی راهنمایی می کنم که] راهنمای به خیر مانند عامل به خیر است. به سوی خانه آن کسی برو که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسول هم وی را دوست می دارند؛ آن کسی که خدا را بر خود مقدّم می دارد. به سوی خانۀ فاطمه علیها السلام برو. خانۀ فاطمه علیها السلام چسبیده به خانل رسول خدا صلی الله علیه و آله بود - آن خانه ای که مختصّ رسول خدا صلی الله علیه و آله بوده و جدا از همسرانش در آن زندگی می نمود- پیامبر صلی الله علیه و آله به بلال فرمود: برخیز و این اعرابی را تا خانۀ فاطمه علیها السلام راهنمایی کن.

آن پیر مرد همراه بلال رفت. وقتی بر در خانۀ فاطمه علیها السلام ایستاد با صدای بلند گفت: سلام بر شما ای اهل بیت نبوت! و ای محل آمد و شد ملائکه! و ای محل نزول جبرئیل و روح الأمین همراه با تنزیل از سوی رب العالمین!

فاطمه علیها السلام فرمود: و علیک السلام، تو کیستی؟

پیر مرد گفت: من پیر مردی از عرب هستم که از راه دور به سوی پدر تو - که بهترین بشر است- آمدم. ای دختر محمّد! من برهنه و گرسنه ام، با من مواسات کن. خدا تو را رحمت کند.

[راوی گوید: ] آن زمان، هنگامی بود که پیامبر صلی الله علیه و آله، علی علیه السلام و فاطمه علیها السلام سه روز بود که غذا نخورده بودند و رسول خدا صلی الله علیه و آله هم از حال علی و زهرا علیهما السلام آگاهی داشت.

[راوی گوید: ] آن زمان، هنگامی بود که پیامبر صلی الله علیه و آله، علی و فاطمه علیهما السلام سه روز بودند که غذا نخورده بودند و رسول خدا صلی الله علیه و آله هم از حال علی و زهرا علیهما السلام آگاهی داشت.

ص: 231

حضرت فاطمه علیها السلام پوست گوسفند دباغی شده را با [چوب درختِ] قَرَظ [نظیر درخت گردو] -که حسن و حسین علیهما السلام روی آن می خوابیدند- به او داد و فرمود: این را بگیر ای که شب [سراغ ما] آمدی! شاید که خدا بهتر از آن را برای تو مهیا فرماید.

پیر مرد گفت: ای دختر محمّد! من از گرسنگی به تو شکایت کردم و تو پوست گوسفندی را به من می دهی؟! من با وجود این [ضعف و] گرسنگی که احساس می کنم با این پوست چه کنم؟ [و این به چه درد من می خورد؟]

راوی گوید: هنگامی که فاطمه علیها السلام این سخن را شنید گردنبندی را که فاطمه علیها السلام دختر عمویش - حمزة بن عبد المطلب - به وی هدیه کرده بود از گردن خویش باز کرد و به پیرمرد داد و فرمود: این گردنبند را بگیر و بفروش. شاید خداوند بهتر از آن را در عوضش به تو عطا فرماید.

پیر مرد گردنبند را گرفت و به سوی مسجد رسول خدا صلی الله علیه و آله رفت و به حضرت صلی الله علیه و آله که در بین اصحاب خود نشسته بود گفت: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله ! این گردنبند را دخترت فاطمه علیها السلام به من بخشید و گفت: آن را بفروش، شاید خداوند بهتر از آن را نصیب تو فرماید.

پیامبر صلی الله علیه و آله [با دیدن گردنبند] گریه اش گرفت و گفت: چگونه خداوند بهتر از آن نصیب تو نفرماید در حالی که فاطمه علیها السلام دختر محمد صلی الله علیه و آله، سرور دختران آدم، آن را به تو عطا کرده است.

در این حال عمّار یاسر برخاست و گفت: ای رسول خدا! آیا اجازه می دهی که من این گردنبند را بخرم؟

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: آن را خریداری کن ای عمار که اگر جن و انس در خریداری آن شراکت کنند خدا هرگز آنان را به آتش عذاب نخواهد کرد.

عمار گفت: ای پیر مرد! این گردنبند را به چه قیمتی می فروشی؟

پیر مرد گفت: به یک شکم سیر از نان و گوشت و یک برد یمانی که عورت خود را

ص: 232

به وسیلۀ آن بپوشانم و با آن برای پروردگارم نماز بگزارم و یک دینار که مرا به اهل و عیالم برساند.

عمّار همۀ سهمش را -که رسول خدا صلی الله علیه و آله از غنیمت خیبر به او داده بود- فروخته بود و چیزی از آن [سهم] را باقی نگذاشته بود پس به پیر مرد گفت: بیست دینار و دویست درهم هَجَری و یک برد یمانی و شترم که تو را به وطنت می رساند، با یک شکم سیر از نان گندم و گوشت به تو می دهم [و آن را از تو خریداری می نمایم]. پیر مرد گفت: ای مرد، تو چقدر سخاوتمندی! سپس عمار او را برد و به آنچه ضمانت کرده بود وفا کرد [و گردنبند را گرفت] و اعرابی پیش رسول خدا صلی الله علیه و آله برگشت. رسول خدا صلی الله علیه و آله به او گفت: آیا سیر شدی و لباس پوشیدی؟

پیر مرد گفت: آری، و بی نیاز گردیدم پدر و مادرم به فدای تو.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: اکنون که چنین است فاطمه علیها السلام را به دلیل کارش جزا بده.

اعرابی گفت: خداوندا! تو معبودی هستی ازلی و ما غیر از تو معبودی که بپرستیم نداریم، تو رازق ما هستی بر همه جهات. بارخدایا! به فاطمه چیزی عطا کن که چشم هیچ کس مانند آن را ندیده باشد و گوش هیچ کس نشنیده باشد.

پیامبر صلی الله علیه و آله بر دعای او آمین گفت و رو به اصحاب کرد و فرمود: خداوند این دعا را در دنیا، نسبت به فاطمه علیها السلام اجابت نموده است زیرا من پدر اویم که کسی مثل من نیست و علی علیه السلام شوهر اوست که اگر نبود، فاطمه علیها السلام، هرگز کفوی نداشت و به او حسن و حسین علیهما السلام را داده که هیچ کس همانند آنها را ندارد دو سرور جوانان اسباط انبیا و دو سرور جوانان اهل بهشت.

آنگاه حضرت صلی الله علیه و آله - در حالی که مقداد، عمار و سلمان مقابل ایشان بودند- فرمود: آیا می خواهید که بیش از این را برای شما بگویم؟ گفتند: بله یا رسول الله! ... خداوند متعال گروهی از فرشتگان را مأمور نموده که فاطمه علیها السلام را [از هر چهار طرف] از پیش رویش و از پشت سر و از راست و از چپش محافظت نمایند و این فرشتگان در زمان

ص: 233

حیات فاطمه علیها السلام و در قبر او و هنگام رحلتش با او همراهند و درودهای فراوانی را نثار او، پدر، شوهر و فرزندانش می نمایند. پس کسی که مرا پس از رحلتم زیارت نماید مثل آن است که مرا در زمان حیاتم زیارت نموده و کسی که فاطمه علیها السلام را زیارت کند مثل آن است که مرا زیارت کرده و کسی که علی بن ابی طالب علیه السلام را زیارت کند مانند آن است که فاطمه علیها السلام را زیارت کرده باشد. و کسی که حسن و حسین علیهما السلام را زیارت کند گویا علی علیه السلام را زیارت کرده است و کسی که فرزندان حسن و حسین علیهما السلام را زیارت کند چنان است که آن دو را زیارت کند.

پس از این سخنان، عمّار، گردنبند فاطمه علیها السلام را با مُشک خوشبو نمود و آن را در میان بُردی یمانی پیچید -و او بنده ای داشت که نامش سهم بود و او را از سهمی که در خیبر به او رسیده بود خریداری نموده بود- آن [گردن بند] را تحویل غلام داد و به او گفت: این گردنبند را بگیر و تحویل پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بده تو نیز از امروز برای فاطمه علیها السلام هستی.

آن غلام، گردنبند را گرفت و آن را نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آورد و سخنان عمّار را برای ایشان باز گفت. پیامبر فرمود: برو به سوی فاطمه علیها السلام و گردنبند را به او بده و تو برای او هستی. سهم [غلام عمار] با گردنبند [به نزد فاطمه] آمد و سخن پیامبر را برای او بیان نمود. فاطمه علیها السلام آن گردنبند را گرفت و غلام را آزاد کرد.

غلام خندید. حضرت فاطمه علیها السلام فرمود: ای غلام! برای چه می خندی؟ گفت: عظمت برکت این گردن بند [مرا خندان نموده است زیرا] گرسنه ای را سیر کرد؛ برهنه ای را پوشانید؛ فقیری را بی نیاز کرد؛ غلامی را آزاد نمود و [در نهایت] به صاحبش بازگشت.

ص: 234

ص: 235

ص: 236

قَمِیصٌ خَلق فَإِنِّی بِهِ جَدِیرٌ لِأَنِّی رَجُلٌ فَقِیرٌ یَا أَهْلَ بَیْتِ مُحَمَّدٍ فَقِیرکُمْ عَارِی الْجَسَدِ.

فَعَمَدَتُ إِلَی الْقَمِیصِ الْجَدِیدِ فَدَفَعْتُهُ إِلَیْهِ وَ لَبِسْتُ الْقَمِیصَ الْخَلِقَ.

قَالَتْ علیها السلام: یَا أَبَا الْحَسَن! فَلَمَّا أَصْبَحْتُ عِنْدَکَ بِالْقَمِیصِ الْخَلِقِ دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عَلَیَّ فَقَالَ صلی الله علیه و آله: یَا بُنَیَّة أَ لَیْسَ قَدْ کَانَ لَکِ الْقَمِیصُ الْجَدِید فَلِمَ لاَ تلبسیه؟

فَقُلْتُ: یَا أَبَتِ تصدقتها لِسَائِلٍ فَقَالَ صلی الله علیه و آله: نِعْمَ مَا فَعَلْتِ وَ لَوْ لَبِسْتِ الْجَدِیدَ لِأَجْلِ بَعْلکِ وَ تَصَدَّقْتِ بِالْعَتِیقِ لَحَصَلَ لَکِ بِالْحَالَیْنِ التَّوْفِیقُ.

قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ بِکَ اهْتَدَیْنَا وَ اقْتَدَیْنَا إِنَّکَ لَمَّا تَزَوَّجْتَ بِأُمِّی خَدِیجَة وَ أَنْفَقْتَ جَمِیعَ مَا أَعْطَتْکَ فِی طَاعَةِ الْمَوْلَی حَتَّی أَفْضَت بِکَ الْحَالُ أنْ وَقَفَ بِبَابِکَ بَعْضُ السَّائِلِینَ فَأَعْطَیْتَهُ قَمِیصکَ وَ الْتَّحَفْتَ بِالْحَصِیرِ حَتَّی نَزَلَ جَبْرَئِیلُ [بِنزُولِ آیة فی شَأنِکَ]. فَبَکَی النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ثُمَّ ضَمَّنِی إِلَی صَدْرِهِ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ وَ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ یُقْرِؤُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ: اقْرَأْ عَلَی فَاطِمَةَ السَّلَامَ وَ قُلْ لَهَا: تَطْلُبُ مَا شَاءَتْ وَ لَوْ طَلَبَتْ مَا فِی الْخَضْرَاءِ وَ الْغَبْرَاءِ وَ بَشّرْهَا أنِّی اُحِبُّهَا.

فَقَالَ صلی الله علیه و آله لِی: بُنَیَّة إنَّ رَبَّکِ یُسَلِّمُ عَلَیْکِ وَ یَقُولُ لَکِ اطْلُبِی مَا شِئْتِ.

فَقُلْتُ: یَا أَبَتَاهْ قَدْ شَغَلَنِی لَذَّةُ خِدْمَتِهِ عَنْ مَسْأَلَتِهِ لا حَاجَة لِی غَیْرُ النَّظَرِ إِلَی وَجْهِهِ الْکَرِیمِ فِی دَارِ السَّلَامِ.

فَقَالَ صلی الله علیه و آله: یَا بُنَیَّة ارْفَعِی یَدَیْکِ فَرَفَعْتُ یَدَیّ وَ رَفَعَ یَدَیْهِ وَ قَالَ صلی الله علیه و آله: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِأُمَّتِی وَ أَنَا أَقُولُ: آمِینَ. فَجَاءَ جَبْرَئِیلُ بِرِسَالَةٍ مِنَ الْجَلِیلِ: قَدْ غَفَرْتُ لِعُصَاةِ أُمَّتِکَ مِمَّنْ فِی قَلْبِهِ مَحَبَّةُ فَاطِمَةَ وَ أبیها وَ بَعْلِهَا وَ بَنِیهَا علیهم السلام .

فَقَالَ صلی الله علیه و آله: أُرِیدُ بِذَلِکَ سِجِلًّا فَأَمَرَ اللَّهُ جَبْرَئِیلَ أَنْ یَأْخُذَ سندسةً خَضْرَاءَ وَ سندسةً بَیْضَاءَ وَ کَانَ فِیهِمَا: (کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلَی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ)((1)) وَ شَهِدَ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ شَهِدَ الرَّسُولُ وَ قَالَ صلی الله علیه و آله: یَا بُنَیَّة یَکُونُ هَذَا الْکِتَابُ فِی هَذِهِ الْحُقَّة فَإِذَا کَانَ یَوْمُ وَفَاتِکَ

ص: 237

فَعَلَیْکِ بِالْوَصِیَّةِ أَنْ یُوضَعَ فِی لَحْدِکِ فَإِذَا قَامَ النَّاسُ فِی الْقِیَامَةِ وَ انْقَطَعَ الْمُذْنِبُونَ وَ سحبتهم الزَّبَانِیَةُ إِلَی النَّارِ فَسَلِّمِی الْوَدِیعَة إِلَیَّ حَتَّی أَطْلُبَ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیَّ وَ عَلَیْکِ فَأَنْتِ وَ أَبُوکِ رَحْمَةٌ لِلْعَالَمِینَ.»((1))

ترجمه:

در آن هنگام که مریضی حضرت زهرا علیها السلام [به جهت مصائبی که به ایشان وارد نمودند] شدت گرفت، حضرت علی علیها السلام بر ایشان وارد شد.حسن و حسین علیهما السلام نزد حضرت زهرا علیها السلام بودند...

حضرت زهرا علیها السلام به امیرمؤمنان علیه السلام عرض کرد: ای پسر عمویم و ای باب شهر علم پیامبر صلی الله علیه و آله و ای آقایی که همسر من در دنیا و آخرت هستی و ای صاحب نسل پاکان، وصیت می کنم که بعد از من این دو پسرم را حفظ کنی که این دو نور چشم پیامبر هستند و ایشان را در فراق جدّشان کفایت نما که به زودی مادرشان را نیز از دست خواهند داد.

پس امیرمومنان علیه السلام گریان شدند و فرمودند: ای دختر آنکه خدا او را برگزید و ای سرور زنان عالَم، روح من به فدایت باد. ای دختر کسی که بشیر و نذیر و رحمت برای عالمین بود.

در این هنگام که حضرت زهرا علیها السلام رضایت مرتضی علیه السلام را از خویش دید، عرض کرد: یا علی پس از این که مرا در قبر گذاشتی این شیشه[که اشکهای حضرت زهرا علیها السلام در آن بود] و این حُقّه را درون لحد من بگذار...

سپس علی علیه السلام از فاطمه علیها السلام پرسید: در این حُقّه چیست؟

ص: 238

آن مخدره حُقّه را گشود در آن حریر سبزی بود و در حریر، ورقۀ سفیدی که در آن چند سطر نوشته شده بود و نور از آن می درخشید.

حضرت زهرا علیها السلام فرمود: چون پدرم مرا به شما تزویج نمود من در شب عقد دو جامه داشتم یکی نو و دیگری کهنه و وصله دار، و در حالی که بر سجادۀ عبادت خود نشسته بودم ناگاه سائلی در را کوبید و فریاد کرد ای اهل بیت نبوّت و ای معدن خیر و فتوّت در بین مردم مرسوم است که شب عروسی به در خانۀ عروس می روند چون در آن خانه برای عموم مردم غذا حاضر است. حتی اگر جامۀ کهنه ای دارید [مرا بدهید] که من به آن سزاوارم زیرا مردی فقیرم. ای اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله فقیر شما برهنه است.

پس من آن جامۀ نو را به او دادم و خودم لباس کهنه را پوشیدم. یا ابا الحسن وقتی صبح با لباس کهنه خدمت شما آمدم رسول خدا صلی الله علیه و آله بر من داخل شد و فرمود: دخترم! تو جامۀ نو نداشتی؟ چرا آن را نمی پوشی؟ عرض کردم: پدر جان، آن را به سائلی صدقه دادم.

پدرم [در جواب] فرمود: خوب کاری کردی [اما] اگر جامۀ نو را برای شوهرت می پوشیدی و جامۀ کهنه را صدقه می دادی در هر دو حال برایت توفیق حاصل شده بود [یعنی هم سائل را رد نکرده بودی و هم لباس نو را برای شوهرت پوشیده بودی].

من عرض کردم ای رسول خدا صلی الله علیه و آله ! در این عمل به شما اقتدا کردم وقتی که با مادرم خدیجه علیها السلام ازدواج نمودی هرچه او به شما داده بود همه را در اطاعت از مولی [خداوند] انفاق کردی تا اینکه سائلی از شما سؤال کرد و شما پیراهن خود را به سائل دادی و خود را به حصیر پوشاندی. تا اینکه در شأن شما آیه ای نازل شد.

پس رسول خدا صلی الله علیه و آله گریست و مرا به سینۀ خود چسبانید. آنگاه جبرئیل نازل شد و گفت: خداوند به تو سلام می رساند و می گوید: به فاطمه علیها السلام سلام برسان و به او بگو هرچه می خواهد درخواست کند اگر حتی آنچه در زمین و آسمان است، بخواهد به او عطا می کنم و او را بشارت بده که من او را دوست دارم.

ص: 239

رسول خدا صلی الله علیه و آله به من فرمود: دخترم، پرودگار به تو سلام می کند و می گوید: هرآنچه خواهی طلب نما.

من عرض کردم: پدر جان، لذّت خدمت به خدا مرا از درخواست حاجت از او مشغول نموده است و تنها حاجتم نظر به وجه کریم خداوند در دار السلام است.

پس پدرم فرمود: دو دست خود را بلند کن! من دو دستم را بلند کردم ایشان نیز دستهای خود را بلند کرد و فرمود: خدایا امتم را بیامرز و من نیز آمین گفتم.

آنگاه جبرئیل نامه ای از خدای جلیل آورد [به این مضمون که]: گنهکاران امت تو را آمرزیدم؛ آنانکه محبت به فاطمه علیها السلام و پدر فاطمه و شوهر فاطمه و اولاد فاطمه در قلبشان است.

آنگاه پیامبر صلی الله علیه و آله سند مکتوبی درخواست نمود و خداوند به جبرئیل امین امر کرد که دو تکه ابریشم نازک سبز و سفید بگیرد که در آن دو نوشته شده بود: (کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلَی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ)((1)) و جبرئیل و میکائیل و پیامبر صلی الله علیه و آله شاهد شدند و پیامبر فرمود: دخترم این نوشته در این حُقّه است پس وقتی روز وفاتت فرا رسید وصیت کن که در لحدت گذاشته شود؛ پس زمانی که مردم در قیامت به پا خیزند و گنهکاران جدا شوند و ملائکه موکّل بر جهنم آنها را به سوی آتش بکشند این ودیعه را به من تحویل بده تا طلب نمایم انعامی که خداوند بر من و تو کرده است که تو و پدرت رحمت برای عالمین هستید.

ص: 240

ص: 241

ص: 242

النِّسَاءِ علیها السلام بِالسِّرَاجِ وَ وَضَعَتْهُ وَ کَانَ الطَّعَامُ بِحَالِهِ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام لِضَیْفِهِ: لِمَ مَا أَکَلْتَ الطَّعَامَ؟

فَقَالَ: یَا أَبَا الْحَسَنِ أَکَلْتُ الطَّعَامَ وَ شَبِعْتُ وَ لَکِنَّ اللَّهَ تَعَالَی بَارَکَ فِیهِ ثُمَّ أَکَلَ مِنَ الطَّعَامِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَیِّدَةُ النِّسَاءِ وَ الْحَسَنَانِ: وَ أَعْطَوْا مِنْهُ جِیرَانَهُمْ وَ ذَلِکَ مِمَّا بَارَکَ اللَّهُ تَعَالَی فِیهِ فَلَمَّا أَصْبَحَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَتَی إِلَی مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ صلی الله علیه و آله: یَا عَلِیُّ کَیْفَ کُنْتَ مَعَ الضَّیْفِ؟

فَقَالَ: بِحَمْدِ اللَّهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ بِخَیْرٍ فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی تَعَجَّبَ مِمَّا فَعَلْتَ الْبَارِحَةَ مِنْ إِطْفَاءِ السِّرَاجِ وَ الامْتِنَاعِ مِنَ الْأَکْلِ لِلضَّیْفِ فَقَالَ: مَنْ أَخْبَرَکَ بِهَذَا؟ فَقَالَ: جَبْرَائِیلُ وَ أَتَی بِهَذِهِ الْآیَةِ فِی شَأْنِکَ (وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ...)».((1))

ترجمه:

از عبد الله بن مسعود روایت شده که گفت: شبی رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز عشاء را خواند. مردی از بین صف ایستاد و گفت: ای گروه مهاجر و انصار، من مردی غریب و فقیرم و در مسجد رسول خدا صلی الله علیه و آله از شما می خواهم که به من طعام دهید.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ای حبیب! غربت را یاد نکن که رگ قلبم را بریدی. غریب ها چهار گروه هستند. گفتند: یا رسول الله! آنها چه کسانی هستند؟ فرمود: مسجدی در وسط قومی که در آن نماز نمی خوانند و قرآنی در دست قومی که آن را قرائت نمی کنند و عالِمی بین قومی که حال اورا نمی دانند و از او تفقّد نمی نمایند و اسیری در بلاد روم بین کفار که خدا را نمی شناسند. سپس فرمود: کیست که کفایت کند مؤونۀ این مرد را تا خدا او را در فردوس اعلی جای دهد؟

امیر المؤمنین علیه السلام ایستاد و دست سائل را گرفت و او را به حجرۀ فاطمه علیها السلام برد و فرمود: ای دختر رسول خدا! در امر این مهمان نظری بنما.

ص: 243

فاطمه علیها السلام فرمود: ای پسر عمو! در خانه جز کمی گندم نبود که از آن غذایی درست کردم... و شما روزه داری و غذا کم است و غیر از یک نفر را سیر نمی کند. امیر مومنان علیه السلام فرمود: غذا را حاضر کنید. حضرت فاطمه علیها السلام رفت و غذا را آورد و آن را گذاشت امیر المؤمنین علیه السلام به آن نگاه کرد و دید که کم است پس به خود گفت: سزاوار نیست که از این غذا بخورم اگر بخورم مهمان را کفایت ننماید. پس دستش را به قصد اصلاح چراغ به سوی آن دراز کرد و آن را خاموش کرد و به سیده زنان فرمود: در روشن کردن چراغ تعلل کن تا مهمان غذایش را خوب بخورد. بعد آن را برایم بیاور و امیرالمؤمنین علیه السلام دهان مبارک خود را تکان می داد و چنان وانمود می کرد که او نیز مشغول خوردن غذا است ولی غذا نمی خورد تا این که مهمان از خوردن فارغ شد و سیر گشت و سیده زنان چراغ را آورد و گذاشت و غذا به حال خود بود [چیزی از آن کم نشده بود].

امیر المؤمنین علیه السلام به مهمانش فرمود: چرا غذا را نخوردی؟ گفت: یا ابا الحسن! غذا خوردم و سیر شدم و لکن خداوند به آن برکت داده است. پس امیر المؤمنین علیه السلام و سیده زنان علیها السلام و حسنین از غذا خوردند و از آن به همسایگانشان دادند و خداوند به آن برکت داده بود. وقتی صبح شد امیر المؤمنین علیه السلام به مسجد رسول خدا آمدند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: یا علی! با مهمان چگونه بودی؟ گفت: بحمد الله ای رسول خدا! به خیر بود. فرمود: خداوند تعجب نمود از آنچه دیشب کردی - خاموش کردن چراغ و خودداری از خوردن به خاطر مهمان- عرض کرد: چه کسی این خبر را به شما داد؟

حضرت صلی الله علیه و آله فرمود: جبرئیل و این آیه را در شأن تو آورد: «و [دیگران] را بر خودشان ترجیح می دهند- تا آخر آیه-». ((1))

ص: 244

ص: 245

ص: 246

ص: 247

ص: 248

حَتَّی إِنَّ فِیهِمْ- یَعْنِی فِی الْأَیْتَامِ- لَمَنْ یُخْلَعُ عَلَیْهِ مِائَةُ أَلْفِ خِلْعَةٍ وَ کَذَلِکَ یَخْلَعُ هَؤُلَاءِ الْأَیْتَامُ عَلَی مَنْ تَعَلَّمَ مِنْهُمْ.

ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ: أَعِیدُوا عَلَی هَؤُلَاءِ الْعُلَمَاء الْکَافِلِینَ لِلْأَیْتَامِ حَتَّی تُتِمُّوا لَهُمْ خِلَعَهُمْ، وَ تُضَعِّفُوهَا فَیُتِمُّ لَهُمْ مَا کَانَ لَهُمْ قَبْلَ أَنْ یَخْلَعُوا عَلَیْهِمْ، وَ یُضَاعِفُ لَهُمْ، وَ کَذَلِکَ مَنْ بِمَرْتَبَتِهِمْ مِمَّنْ یُخْلَعُ عَلَیْهِ عَلَی مَرْتَبَتِهِمْ.

وَ قَالَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام: یَا أَمَةَ اللَّهِ إِنَّ سِلْکاً مِنْ تِلْکِ الْخِلَعِ لَأَفْضَلُ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ أَلْفَ أَلْفِ مَرَّةٍ».((1))

ترجمه:

زنی خدمت حضرت زهرا علیها السلام شرفیاب شد و عرضه داشت: مادری دارم ضعیف و رنجور که در امر نمازش مطلبی بر او مشتبه شده است. مرا نزد شما فرستاد تا پاسخ را از شما دریافت کنم. فاطمۀ زهرا علیها السلام پرسش او را پاسخ دادند؛ آن زن پرسش دیگری را مطرح نمود و حضرت پاسخ گفتند و بدین منوال پرسش سوم، چهارم، تا دهم را با حضرت در میان نهاد و حضرت به تمامی آنها پاسخ دادند. آن زن به سبب کثرت سؤال، شرمنده گردید و گفت: ای دختر فرستادۀ خدا، زحمت بر شما نباشم.

فاطمۀ زهرا علیها السلام فرمود: هر سؤالی به ذهنت می رسد در میان بگذار [و از بازگو کردن آن شرمگین مباش]. به من بگو اگر کسی در مدت یک روز، اجیر شود که بار گران و سنگینی را بر دوش بکشد و آن را به بالای بام خانه ای رساند و در برابر آن پاداشی معادل با صد هزار دینار زر ستاند آیا بر او ثقیل و سنگین است؟

آن زن عرضه داشت: خیر. حضرت علیها السلام فرمود: من هم اجیر شده ام و اُجرت من در

ص: 249

برابر پاسخ به هر سؤال، فزونتر است از این که ما بین ثری تا عرش پر از مروارید باشد پس سزاوارتر است که این بار بر من سنگینی ننماید!

شنیدم که پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود: عالمان از شیعیان ما [در روز رستاخیز] در حالی که محشور می شوند به میزان وفور دانش و تلاششان در ارشاد بندگان خدا بر آنها لباس کرامت پوشانیده می شود تا این اندازه که بر قامت یکی از آنان هزار هزار خلعت از نور پوشانده می شود.

آنگاه منادی پروردگارمان ندا می کند: ای کسانی که سرپرستی یتیمان آل محمد صلی الله علیه و آله را به عهده گرفتید و آنها را [از زمین] بلند کردید در زمانی که از پدران خویش - که امامانشان باشند- دور ابودند! اینان شاگردان شما هستند. همان یتیمانی که سرپرستیشان را بر عهده گرفتید و آنان را بلند نمودید. بر آنان خلعت دهید آنگونه که آنان را در دنیا با خلعت علوم پوشاندید. پس بر هر یک از آن ایتام به قدر علومی که آن ایتام از ایشان گرفته اند خلعت می دهند حتی در آن ایتام کسی یافت می شود که صد هزار جامه بر اندامش پوشانده می شود و همین شاگردان به نوبۀ خود بر قامت شاگردانشان جامه های نورانی می پوشانند.

آنگاه خداوند می فرماید: بر قامت علمایی که سرپرستی یتیمان آل محمد صلی الله علیه و آله را بر دوش داشتند دوباره از این خلعتها بپوشانید تا این که خلعتهایشان را کامل و دو برابر نمایید. پس خداوند قبل از این که بر شاگردانشان خلعت دهندنعمت را بر آنها تمام می سازد و دوچندان می کند و آنهایی که در مرتبه شان هستند نیز به قدر مرتبه شان خلعت می گیرند.

آنگاه حضرت زهرا علیها السلام فرمودند: ای بنده خدا، یک تار از آن جامه ها از تمامی آنچه آفتاب بر آن تابیده است هزار هزار بار با ارزش تر است.

ص: 250

ص: 251

ص: 252

آن حضرت علیها السلام بر آن زن مؤمن [راه اقامه] دلیل و برهانش را گشود و او بر زن معاند غالب گشت و به همین دلیل بسیار خوشحالی نمود.

فاطمۀزهرا علیها السلام فرمود: خوشحالی فرشتگان به سبب ظهور و غلبۀ تو بر او، بیش از شادی تو ست و حزن و اندوه شیطان و یارانش - که به خاطر حزن آن زن حاصل شده- بیش از حزن و اندوه آن زن [که در عقیدۀ باطل خود مغلوب شد] است.

خداوند به فرشتگان فرمود: به جهت اینکه فاطمه علیها السلام حجّت را برای آن زن مؤمنِ مسکین و اسیر گشود، برای فاطمه علیها السلام هزار هزار برابر آنچه از جنان تهیّه دیده بودم مقرر سازید و این را سنّتی قرار دهید برای هر که راه غلبه را برای بندۀ اسیر مسکینم باز کند تا او بر معاندی غالب گردد و هزار هزار برابر آنچه از جنان برایش آماده شده برایش مقرر دارید.

ص: 253

ص: 254

کردند تا اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله به ایشان فرمود: فاطمه علیها السلام همسر علی بن ابی طالب علیه السلام است و باید علی علیه السلام در این مورد نظر دهد. آنها [وقتی این جواب را شنیدند] از رسول خدا صلی الله علیه و آله تقاضا کردند که در این رابطه با علی علیه السلام صحبت کند و رضایت وی را جلب نماید.

زنان یهودی برای شرکت در آن مجلس، هرچه زیور و لباس فاخر داشتند جمع کردند و فکر می کردند که فاطمه علیها السلام با همان لباس های معمول روزمرّه در آن مجلس حاضر خواهد شد و آنان می خواستند او را مورد توهین و تحقیر قرار دهند. جبرئیل، لباس ها، زیورها و حله هایی از بهشت آورد که مثل آن را ندیده بودند. حضرت فاطمه علیها السلام آنها را پوشید و خود را به آنها زینت کرد همه از زیبایی و رنگ و بوی خوش آنها تعجب نمودند و هنگامی که فاطمه علیها السلام [با آن وضعیت] وارد خانه یهودیان گردید زنان حاضر در مجلس [از روی بُهت و حیرت] در مقابل آن حضرت به سجده افتادند و زمینِ جلوی پای حضرت زهرا علیها السلام را می بوسیدند و بسیاری از یهودیان به سبب آنچه که دیدند اسلام آوردند.

تذکر:

در منقبت: 87 به هدایت هشتاد یهودی به نور چادر آن حضرت علیها السلام اشاره گردیده است.

ص: 255

ص: 256

ص: 257

ص: 258

ص: 259

ص: 260

ص: 261

ص: 262

وقتی فاطمه علیها السلام از رحم مادرش این سخنان را شنید، ندا داد: ای مادر! محزون مباش و مترس؛ زیرا که خدا با پدر من است.

چون مدّت حمل به سر آمد، فاطمه علیها السلام متولد شد و فضا به نور روی او روشن گردید.

ص: 263

ص: 264

(الْمِصْباحُ فِی زُجاجَةٍ) [چراغ در حبابی بلورین است] آن حباب بلورین، حسین علیه السلام است.

(الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌ) [آن حباب بلورین مانند اختر درخشانی است] فاطمه علیها السلام اختری درخشان در میان زنان جهان است. ((1))

ص: 265

ص: 266

ص: 267

ص: 268

مِنْ نُورِ وَجْهِ فَاطِمَةَ علیها السلام فَلَمْ یَزَلْ ذَلِکَ النُّورُ فِی وَجْهِهَا حَتَّی وُلِدَ الْحُسَیْنُ علیه السلام فَهُوَ یَتَقَلَّبُ فِی وُجُوهِنَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ فِی الْأَئِمَّةِ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتَ علیهم السلام إِمَامٍ بَعْدَ إِمَامٍ».((1))

ترجمه:

ابان بن تغلب روایت کرده: از امام صادق علیه السلام پرسیدم: ای فرزند رسول خدا! چرا فاطمه علیها السلام را «زهراء» نامیدند؟

حضرت علیه السلام فرمودند: برای اینکه نور حضرت فاطمه علیها السلام روزی سه مرتبه برای امیرمؤمنان، علی بن ابی طالب علیهما السلام جلوه می کرد. نور چهرۀ او به هنگام اقامۀ نماز صبح -در حالی که مردمان در رختخوابشان بودند- چنان می درخشید که سفیدی آن نور، داخل خانه های مردم مدینه می گردید و دیوارهایشان سفید می شد، آنان از این نور تعجّب می کردند و به سوی رسول خدا صلی الله علیه و آله می آمدند و از او دربارۀ آنچه دیدند سؤال می کردند. رسول خدا صلی الله علیه و آله آنها را به خانۀ حضرت فاطمه علیها السلام می فرستاد و آنها به منزل فاطمه علیها السلام می آمدند و می دیدند که فاطمه علیها السلام در محراب عبادت ایستاده (و نماز می خواند) و نور از صورت آن حضرت علیها السلام ساطع می شود، و آنگاه در می یافتند که آنچه دیدند از نور فاطمه علیها السلام بوده است.

هنگامی که ظهر فرا می رسید و فاطمه علیها السلام آمادۀ نماز می شد نور زردی از چهرۀ وی ساطع می گردید و داخل خانه های اهل مدینه می شد به طوری که لباس و رنگ ایشان زرد می گشت، آنها به سوی رسول خدا صلی الله علیه و آله می آمدند و از ایشان دربارۀ آنچه دیدند سؤال می کردند. رسول خدا صلی الله علیه و آله آنها را به خانۀ حضرت فاطمه علیها السلام می فرستاد. آنها می دیدند که فاطمه علیها السلام در محراب عبادت ایستاده و نور صورتش به رنگ زرد می درخشد؛ در می یافتند که آنچه دیدند از نور صورت فاطمه علیها السلام بوده است.

هنگامی که آخر روز می شد و آفتاب غروب می کرد چهرۀ فاطمه علیها السلام سرخ می شد و

ص: 269

صورت او با این رنگ سرخ می درخشید [که این سرخی] از روی شادی و شکر خداوند [بود]. پس سرخی صورت او داخل خانه های مردم می شد و دیوار خانه های ایشان سرخ می گشت و مردم مدینه از این امر تعجّب می کردند و به سوی رسول خدا صلی الله علیه و آله می آمدند و از او دربارۀ آن می پرسیدند. رسول خدا صلی الله علیه و آله آنها را به خانۀ حضرت فاطمه علیها السلام می فرستاد، و آنها می دیدند که فاطمه علیها السلام نشسته و به تسبیح و تمجید خدا مشغول است و آن نور سرخ از صورت وی ساطع است و می فهمیدند که آنچه دیدند از نور صورت فاطمه علیها السلام بوده است. پس آن نور در چهرۀ فاطمه علیها السلام باقی بود تا زمانی که حسین علیه السلام از وی متولّد شد. پس آن نور در صورتهای ما ائمه است تا روز قیامت؛ امامی بعد از امام دیگر.

ص: 270

ص: 271

ص: 272

آن حضرت علیها السلام برای اهل آسمان تلألؤ می نمود. آنچنان که نور ستارگان برای ساکنین زمین می درخشد.

تذکر:

رجوع شود به منقبت7: «اشراق نوری حضرت زهرا علیها السلام در هنگام تولد» و منقبت 86: «اشراق بهشت از نور خندۀ امیرمؤمنان علیه السلام و حضرت زهرا علیها السلام ».

ص: 273

ص: 274

نور خورشید ببینند که بهشت از آن نور درخشان گشته، اهل بهشت گویند: پروردگارا تو در کتابت گفتی که: (لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً)((1)) [در آن [بهشت] آفتابی نبینند]. خدای تعالی جبرئیل را نزد آنها فرستد و به ایشان گوید: این نه خورشید است و نه ماه بلکه حضرت علی و فاطمه علیهما السلام خندیدند و بهشت از نور خنده شان درخشان شد.

ص: 275

ص: 276

یهودی چیزی بابت گرو از آن حضرت خواست و امیر مؤمنان علیه السلام چادر حضرت فاطمه علیها السلام را - که از پشم بود- بابت رهن به او دادند.

یهودی چادر را به خانه برد و در اتاقی گذاشت. به هنگام شب، زن آن شخص برای انجام کاری داخل آن اتاق شد و نوری دید که تمام اتاق را روشن کرده است. به سوی شوهرش آمد و به او اطلاع داد که در آن اتاق، نور با عظمتی دیده است! مرد یهودی - که فراموش کرده بود چادر فاطمه علیها السلام در آن اتاق است- تعجّب نمود و به سرعت داخل آن اتاق شد و دید که شعاع نور آن چادر [به همۀ اطراف] منتشر می شود و گویا آن شعاع، شعله ای است از قرص کامل و نورانی ماه که از مکانی نزدیک می تابد. [یهودی] از [دیدن] آن تعجب نمود و با دقت به محل چادر نگاه کرد و دانست که آن نور از چادر فاطمه علیها السلام است. مرد یهودی و همسرش از خانه خارج شدند و هر یک به سوی اقوام خویش شتافتند. هشتاد نفر از یهود جمع شدند و آن [چادر نورانی] را دیدند و همۀ آنها اسلام آوردند.

ص: 277

ص: 278

ص: 279

ص: 280

خود را به سوی آسمان بلند کرد و گفت: پروردگارا، من خدمتکار حضرت فاطمه علیها السلام هستم. آیا می خواهی مرا به واسطۀ عطش و در حال تشنگی قبض روح کنی؟

در این حال خداوند متعال دلوی آب از آسمان برای او فرستاد. او از آن آب نوشید و هفت سال از آب و غذا بی نیاز گردید. به طوریکه مردم او را در روز بسیار گرم به دنبال کارهایی می فرستادند ولی هرگز تشنه نمی شد.

ص: 281

ص: 282

سلمان می گوید: من بر درب خانه ایستادم و سلام کردم. شنیدم که حضرت فاطمه علیها السلام در داخل خانه مشغول تلاوت قرآن است و آسیاب در حیاط می چرخید در حالی که کسی آن را نمی چرخانید.

سلمان گوید: نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله نشستم و گفتم: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله امر عظیمی مشاهده نمودم. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: ای سلمان بازگو آنچه را که دیده ای و شنیده ای.

سلمان گفت: به در خانۀ دخترت فاطمه علیها السلام رفتم و بر او سلام کردم و شنیدم فاطمه علیها السلام قرآن می خواند و آسیاب در بیرون خانه می چرخید در حالی که کسی کنار آن نبود.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله تبسّمی کرد و فرمود: ای سلمان! خداوند متعال، قلب و اعضای دخترم فاطمه را تا سر استخوانهایش سرشار از ایمان نموده است. وی خود را برای عبادت پروردگار فارغ نمود خداوند [هم] ملکی به نام زوقابیل (و در روایت دیگر جبرئیل) را مأمور نموده تا آسیاب را بگرداند. خداوند کارهای دنیا و آخرت فاطمه علیها السلام را کفایت نموده است.((1))

ص: 283

ص: 284

نَوْمِهَا وَ وَکَّلَ اللَّهُ مَلَکاً آخَرَ یُسَبِّحُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَرِیباً مِنْ کَفِّ فَاطِمَةَ یَکُونُ ثَوَابُ تَسْبِیحِهِ لَهَا لِأَنَّ فَاطِمَةَ لَمْ تَفْتُرْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ فَإِذَا نَامَتْ جَعَلَ اللَّهُ ثَوَابَ تَسْبِیحِ ذَلِکَ الْمَلَکِ لِفَاطِمَةَ.

فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْبِرْنِی مَنْ یَکُونُ الطَّحَّانَ وَ مَنِ الَّذِی یَهُزُّ مَهْدَ الْحُسَیْنِ وَ یُنَاغِیهِ وَ مَنِ الْمُسَبِّحُ؟ فَتَبَسَّمَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ضَاحِکاً وَ قَالَ أَمَّا الطَّحَّانُ فَجَبْرَئِیلُ وَ أَمَّا الَّذِی یَهُزُّ مَهْدَ الْحُسَیْنِ فَهُوَ مِیکَائِیلُ وَ أَمَّا الْمَلَکُ الْمُسَبِّحُ فَهُوَ إِسْرَافِیل.» ((1))

ترجمه:

ام ایمن گوید در تابستان که هوا بسیار گرم بود به خانۀ مولایم فاطمه علیها السلام رفتم تا ایشان را زیارت نمایم. به در خانۀ حضرت زهرا علیها السلام که رسیدم دیدم که درب خانه بسته است اما از شکاف در، درون خانه دیده می شد. پس دیدم که حضرت زهرا علیها السلام کنار آسیاب به خواب رفته است اما آسیاب بدون این که کسی آن را بگرداند می چرخد. همچنین دیدم که گهواره ای که حسین علیه السلام درون آن خوابیده است تکان می خورد و کسی را ندیدم که آن را تکان دهد و نیز کفِ دستی را دیدم که کنار دست فاطمه علیها السلام مشغول گفتن تسبیح است.

ام ایمن گوید که از این امر متعجب شدم و به سوی آقای خودم رسول خدا صلی الله علیه و آله رفتم و بر ایشان سلام کردم و گفتم: ای رسول خدا! من امر عجیبی را دیدم که تا به حال چنین چیزی مشاهده نکرده بودم و حکایت آسیاب و تکان خوردن گهواره و کفِ دستی که تسبیح می گفت را برای ایشان عرض کردم.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ای ام ایمن بدان که فاطمه علیها السلام روزه است و به دلیل گرمی زیاد هوا از کارهای خانه به زحمت اُفتاده است. پس خداوند خواب را به فاطمه علیها السلام القا

ص: 285

نمود [خواب را بر ایشان غلبه داد] و سپس مَلَکی را عهده دار آسیاب کردن نمود و نیز ملک دیگری را ارسال فرمود که گهوارۀ حسین علیه السلام را بجنباند تا این که فاطمه علیها السلام بیدار نشود و ملکی را فرستاد تا نزدیک دست فاطمه علیها السلام تسبیح گوید و ثواب تسبیحش را برای حضرت فاطمه علیها السلام قرار دهد چرا که دخترم فاطمه علیها السلام دائماً ذکر خدا می گوید. پس هنگامی که فاطمه علیها السلام به خواب می رود خداوند ثواب تسبیح آن ملک را برای فاطمه علیها السلام قرار می دهد.

ام ایمن گوید به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض کردم: یا رسول الله، آن ملکی که آسیاب می کرد و ملکی که گهواره را تکان می داد و با حسین علیه السلام نجوا می کرد و آن ملکی که تسبیح می گفت نامشان چیست؟ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تبسمی کردند و فرمودند: ملکی که آسیاب می کرد جبرئیل بود و آن ملکی که گهواره را تکان می داد میکائیل و ملکی که تسبیح می گفت اسرافیل بود.((1))

ص: 286

ص: 287

ص: 288

ص: 289

ص: 290

چشمان پیامبر صلی الله علیه و آله پر از اشک شد و به حضرت فاطمه علیها السلام فرمود: ای دختر عزیزم، تلخیهای دنیا را در مقابل شیرینی آخرت قرار بده.

فاطمۀ زهرا علیها السلام گفت: یا رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله خدا را سپاس به سبب نعمتهای فراوانی که عنایت فرموده، و شکر برای اوست در مقابل عطاهایش.

در همین موقع بود که خداوند متعال این آیۀ شریفه را نازل فرمود: (وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضی)؛ و به زودی پروردگارت [در قبال این مرارت و سختی، مقام شفاعت امت در روز قیامت را] به تو عطا می کند که راضی شوی.((1))

ص: 291

ص: 292

شِیعَتُهَا وَ مُحِبُّوهَا وَ مُحِبُّو ذُرِّیَّتِهَا فَیُقْبِلُونَ وَ قَدْ أَحَاطَ بِهِمْ مَلَائِکَةُ الرَّحْمَةِ فَتَقْدُمُهُمْ فَاطِمَةُ علیها السلام حَتَّی تُدْخِلَهُمُ الْجَنَّةَ».((1))

ترجمه:

از امام باقر علیهما السلام روایت شده که فرمود: شنیدم جابر بن عبد اللَّه انصاری می گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: چون روز قیامت شود دخترم فاطمه علیها السلام بر ناقه ای از ناقه های بهشت به محشر رو کند که دو پهلویش نگار دارد و مهارش از لؤلؤ تر و چهارپایش از زمرد سبز و دمش از مشک اذفر [با بوی شدید] و دو چشمش از یاقوت سرخ است. بر روی آن ناقه، قبّه ای است از نور که برونش از درونش دیده شود و درونش از برونش. درون آن گذشت خداست و برونش رحمت خدا. بر سر آن مخدره، تاجی است از نور که آن تاج، هفتاد رکن دارد و هر رکنی مرصّع به دُرّ و یاقوت است. بدرخشد چنانچه اختر فروزان در افق آسمان بدرخشد و بر سمت راستش هفتاد هزار فرشته باشد و بر سمت چپش هفتاد هزار فرشته و جبرئیل مهار آن ناقه را گرفته و به بلندترین صدایش فریاد کشد: دیده بر هم نهید تا فاطمه علیها السلام دختر محمد بگذرد. پس در آن روز تمام پیغمبران، رسولان، صدیقان و شهیدان، دیده بر هم نهند تا فاطمه علیها السلام بگذرد. فاطمۀ زهرا علیها السلام حرکت می کند تا در برابر عرش پروردگارش جل جلاله قرار گیرد و از ناقه اش فرود آید و گوید:

معبودا! سیدا! میان من و هر که به من ستم کرده حکم کن. خدایا، حکم کن میان

ص: 293

من و هر کس که فرزندانم را کشته است. به ناگاه پاسخی از طرف خدای جل جلاله می رسد که: ای حبیبۀ من و زادۀ حبیبم از من بخواه تا عطا شوی و شفاعت کن تا پذیرفته گردد. به عزت و جلالم سوگند که ستم هیچ ستمگری [بدون حساب] از من نمی گذرد.

پس می گوید: ای معبود من و ای آقای من! ذریه ام و شیعیانم و شیعیان ذریه ام و دوستانم و دوستان ذریه ام [را دریاب]. پس از طرف خدای جل جلاله ندا رسد: کجایند ذریۀ فاطمه و شیعیان او و دوستان او و دوستان فرزندان او؟ پس آنها پیش آیند در حالی که فرشتگان رحمت آنان را احاطه کرده اند و فاطمه علیها السلام جلوی آنها می رود تا آنها را وارد بهشت کند.((1))

ص: 294

ص: 295

ص: 296

ص: 297

ص: 298

تَعَالَی الْوِلْدَانَ وَ الْغِلْمَانَ بِأَنْ یَنْصِبُوا فِی کُلِّ قَصْرٍ و فی کلِّ خِیمَةٍ وَ فی کُلِّ غُرْفَةٍ حَجَلَةً وَ یَجلِسوا لِوَلِیمَةِ عُرْسِ فَاطِمَةَ وَ أَمَرَ مَلَائِکَةَ السَّمَاوَاتِ الْمُقَرَّبِینَ وَ الرُّوحَانِیِّینَ بِأَنْ یَجْتَمِعُوا تَحْتَ شَجَرَةِ طُوبَی ثُمَّ أَرْسَلَ اللَّهُ تَعَالَی الرِّیحَ الْمُثِیرَةَ فَهَبَّت فِی الْجِنَانِ فَأَسْقَطَتْ مِنْ أَشْجَارِهَا الْکَافُورَ وَ الْمِسْکَ وَ الْعَنْبَرَ عَلَی الْمَلَائِکَةِ...

ثُمَّ نَادَی الْجَلِیلُ جَلَّ جَلَالُهُ وَ أَثْنَی عَلَی نَفْسِهِ وَ قَالَ: إِنِّی زَوَّجْتُ سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ فَاطِمَةَ مِنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَی نَبِیِّنَا وَ عَلَیْهِ وَ قَالَ: یَا جَبْرَئِیلُ کُنْ أنتَ خَلِیفَةَ عَلَیٍّ وَ أَنَا خَلِیفَةُ رَسُولِی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فَزَوَّجَهَا اللّهُ وَ قَبِلتُهَا أنا لِعَلِیٍّ فَهَذَا عَقْدُ نِکَاحِ فَاطِمَةَ فِی السَّمَاءِ فَاعْقِدْ أَنْتَ یَا مُحَمَّدُ فِی الْأَرْضِ. فَأَخْبَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام ثُمَّ فَاطِمَةَ علیها السلام وَ جَمَعَ أَصْحَابَهُ فِی الْمَسْجِدِ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ وَ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَمَرَ عَلِیّاً علیها السلام بِأَنْ یَقْرَأَ الْخُطْبَةَ بِنَفْسِهِ فَقَرَأَ الخُطْبَةَ فقالَ: الْحَمْدُ للهِ الْمُتَوَحِّدِ بِالْجَلَالِ الْمُتَفَرِّدِ بِالْکَمَالِ خَالِقِ بَرِیَّتِهِ وَ مُحَسِّنِ صِفَاتِ خَلِیقَتِهِ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ لاَ یَکُونُ کَمِثْلِهِ إِلَّا هُوَ خَلَقَ الْعِبَادَ فِی الْبِلَادِ فَأَلْهَمَهُم بِالثَّنَاءِ فَسَبَّحُوا بِحَمْدِهِ وَ قَدَّسُوا وَ هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ أَمَرَ عِبَادَهُ بِالنِّکَاحِ فَأَجَابُوهُ وَ الْحَمْدُ للهِ عَلَی نَعْمَائِهِ وَ أَیَادِیهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ شَهَادَةً تَبْلُغُهُ وَ تُرْضِیهِ وَ تُنَجِّی قَائِلَهَا وَ تَقِیهِ یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ وَ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ وَ صَاحِبَتِهِ وَ بَنِیهِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الَّذِی اجْتَبَاهُ لِوَحیِهِ وَ یَرْتَضِیهِ صَلَاةً تُبْلِغُهُ الزُّلْفَی وَ تُحْظِیهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَی آلِهِ وَ مُحِبِّیهِ وَ النِّکَاحُ مِمَّا قَضَاهُ اللَّهُ تَعَالَی وَ أَذِنَ فِیهِ وَ إِنِّی عَبْدُهُ وَ ابْنُ عَبْدِهِ وَ ابْنُ أَمَتِهِ الرَّاغِبُ إِلَی اللَّهِ وَ الْخَاطِبُ خَیْرَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ قَدَّرْتُ لَهَا مِنَ الصَّدَاقِ أَرْبَعَمِائَةِ دِرْهَمٍ عَاجِلَةً غَیْرَ آجِلَةٍ فَهَلْ تُزَوِّجَنیهَا یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ النَّبِیُّ الْأُمِّیُّ عَلَی سُنَّةِ مَنْ مَضَی مِنْ الْمُرْسَلِینَ؟

وَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: قَدْ زَوَّجْتُ فَاطِمَةَ علیها السلام مِنْکَ یَا عَلِیُّ وَ زَوَّجَکَ اللهُ وَ رَضِیَکَ وَ اخْتَارَکَ فقَالَ عَلِیٌّ علیه السلام: قَبِلَتُهَا مِنَ اللَّهِ وَ مِنْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَلَمَّا سَمِعَتْ فَاطِمَةُ بِأَنَّ أَبَاهَا زَوَّجَهَا وَ جَعَلَ الدَّرَاهِمَ مَهْرَهَا قَالَتْ: یَا أَبَتِ إِنَّ بَنَاتِ سَائِرِ النَّاسِ یُزَوَّجنَ عَلَی الدَّرَاهِمِ وَ الدَّنَانِیرِ وَ زَوَّجْتَنِی عَلَی الدَّرَاهِمِ وَ الدَّنَانِیر فَمَا الْفَرْقُ بَیْنَ بِنْتِکَ وَ بَیْنَ سَائِرِ النَّاسِ

ص: 299

فَاسْأَل اللَّهَ أَنْ یَجْعَلَ مَهْرِی شَفَاعَةَ عُصَاةِ أُمَّتِکَ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ مِنَ سَاعَتِهِ وَ بِیَدِهِ حَرِیرٌ وَ فِیهِ مَکْتُوبٌ: جَعَلَ اللَّهُ مَهْرَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ علیها السلام بِنْتِ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَی صلی الله علیه و آله شَفَاعَةَ أُمَّتِهِ الْعَاصِینَ فَأَوْصَتْ فَاطِمَةُ علیها السلام وَقْتَ خُرُوجِهَا مِنْ الدُّنْیَا بِأَنْ یُجْعَلَ ذَلِکَ الْحَرِیرُ فِی کَفَنِهَا وَ قَالَتْ: إِذَا حُشِرَتُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أرْفَعُ هَذَا الْحَرِیرَ وَ أشْفَعُ عُصَاةَ أُمَّةِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ».((1))

ترجمه:

آنگاه که فاطمه علیها السلام به سن ازدواج رسید رسول خدا صلی الله علیه و آله برای او غصه می خورد و می فرمود: او مادری ندارد که به او رسیدگی نماید و اسباب ازدواج او را مهیا کند. جبرئیل نازل شد و گفت: خدای جبار به تو سلام می رساند و می گوید: ای محمد صلی الله علیه و آله ! در امر ازدواج او غصه نخور؛ چرا که من بیشتر از تو او را دوست دارم. امر ازدواجش را به من واگذار کن و من او را همسر کسی می کنم که دوستش دارم. رسول خدا صلی الله علیه و آله سجدۀ شکر کرد و جبرئیل بازگشت. وقتی روز جمعه شد جبرئیل با طبقی به همراه هزار ملک نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد. میکائیل، اسرافیل و عزرائیل نیز با طبقی به همراه هزار ملک آمدند و طبق ها را پیش روی پیامبر نهادند. حضرت صلی الله علیه و آله از جبرئیل سؤال کرد: اینها چیست؟ جبرئیل عرض کرد: خداوند می فرماید: من فاطمه علیها السلام را همسر علی علیه السلام قرار دادم اینها لباس ها و میوه های بهشت است لباس ها را بر او بپوشان و میوه ها را بر او نثار کن. رسول خدا سجده کرد. بعد سرش را بلند نمود و فرمود: ای جبرئیل! فاطمه علیها السلام به آنچه من راضی باشم راضی است و من دوست دارم این هدایا و عطایا را در دار بقاء [آخرت] نه در دار فناء [دنیا] از تو بگیرم. اما ای جبرئیل! به من خبر بده ازدواج فاطمه علیها السلام در آسمان چگونه بود؟

ص: 300

جبرئیل گفت: ای محمد صلی الله علیه و آله خداوند تعالی به ما دستور داد درهای بهشت را باز کنیم و درهای آتش را ببندیم. سپس عرش و کرسی و درخت طوبی و سدرة المنتهی را زینت نمود و به ولدان و غلمان دستور داد در هر قصر و خیمه و اتاقی حجله ای نصب کنند و برای ولیمه عروسی فاطمه علیها السلام بنشینند و به ملائکۀ مقرب آسمانها و [ملائکه] روحانیین دستور داد زیر درخت طوبی جمع شوند سپس خداوند بادی برانگیزاننده فرستاد، آن باد در بهشت وزید و از درختهای بهشت، کافور و مشک و عنبر بر ملائکه ریخت...

سپس خدای جلیل بر خود ثنا کرد و فرمود: من سیدۀ زنان عالم، فاطمه علیها السلام را همسر علی بن ابی طالب علیه السلام قرار دادم و فرمود: ای جبرئیل! تو جانشین علی علیه السلام باش و من جانشین رسولم محمد صلی الله علیه و آله پس خداوند فاطمه علیها السلام را تزویج کرد و من برای علی علیه السلام قبول نمودم. این عقد نکاح فاطمه علیها السلام در آسمان است. پس ای محمد صلی الله علیه و آله تو در زمین عقد او را بخوان. رسول خدا صلی الله علیه و آله به علی بن ابی طالب علیه السلام و بعد به فاطمه علیها السلام خبر داد و اصحابش را در مسجد جمع کرد. جبرئیل نازل شد و گفت: خداوند امر کرده که علی خودش خطبه بخواند. [علی علیه السلام] خطبه خواند و فرمود: حمد مخصوص خدایی است که در جلال، یگانه و در کمال، فرد و تنهاست. آفرینندۀ مخلوقاتش و زیبا گردانندۀ صفات خلقش. کسی که هیچ چیز مثل او نیست و مثل او نیست مگر خود او . بندگانش را در بلاد آفرید و ثنای خودش را به آنها الهام نمود پس آنها به حمد او، او را تسبیح و تقدیس نمودند و اوست خدایی که معبودی جز او نیست بندگانش را به نکاح امر کرده و آنها اجابت نمودند و حمد، مخصوص خداست بر نعمتهایش. شهادت می دهم که معبودی جز الله نیست؛ شهادتی که به او برسد و او را راضی گرداند و گوینده اش را نجات بخشد و حفظ نماید در روزی که انسان از برادر و مادر و پدر و همسر و فرزندانش فرار می کند و خدا درود فرستد بر محمد صلی الله علیه و آله پیامبری که او را برای وحیش برگزید و از او راضی است درودی که او را به مقام قرب برساند و او را

ص: 301

نزدیک گرداند و رحمت خدا بر خاندان و دوستداران او. نکاح از اموری است که قضا و اذن الهی به آن تعلق گرفته است و من بندۀ او و پسر بندۀ او و پسر کنیز اویم. رغبتم به سوی خداست و بهترین زنان عالم را خواستگاری نمودم و مهر او را، چهارصد درهم نقد معین کردم. ای رسول و پیامبر ما! آیا او را بر سنّت رسولان گذشته، به ازدواج من در خواهی آورد؟

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: من فاطمه علیها السلام را همسر تو کردم ای علی علیه السلام و خداوند تو را همسر او قرار داد و تو راپسندید و اختیار نمود.

علی علیه السلام گفت: آن را از خدا و از تو ای رسول خدا صلی الله علیه و آله قبول کردم.

وقتی فاطمه علیها السلام شنید که پدرش او را تزویج نموده و درهم ها را مهر او قرار داده است گفت: پدر جان! دختران سائر مردم بر درهم و دینار شوهر می کنند شما هم مرا بر درهم و دینار تزویج نمودی. پس چه فرقی است بین دختر تو و سائر مردم؟ از خدا بخواه که مهر مرا شفاعت گنهکاران امتت قرار دهد. جبرئیل همان لحظه نازل شد و در دستش حریری بود که در آن نوشته بود: «خداوند، مهر فاطمۀ زهرا علیها السلام دختر محمد مصطفی صلی الله علیه و آله را شفاعت گنهکاران امت او قرار داد».

حضرت فاطمه علیها السلام به هنگام رفتن از این دنیا وصیت نمود تا آن حریر در کفنش گذاشته شود و فرمود: وقتی روز قیامت محشور شوم این حریر را بر می دارم و گنهکاران امت پدرم را شفاعت می کنم.((1))

ص: 302

ص: 303

ص: 304

ص: 305

ص: 306

فاطمه علیها السلام محشور گردد در حالی که حلّۀ کرامت - که به آب حیات مخلوط شده- در بر دارد، و تمام خلایق به آن نظر کنند و از آن تعجّب نمایند. سپس هزار حلّه از حلّه های بهشتی برتن او پوشانده شود که بر هر یک با خطّ سبز نوشته شده است: دختر محمّد صلی الله علیه و آله را داخل بهشت گردانید به زیباترین صورت و با بالاترین کرامت و نیکوترین منظر. هفتاد هزار کنیز موکّل او گردند و او را مانند یک عروس به سوی بهشت بدرقه کنند. ((1))

ص: 307

ص: 308

حالی وارد صحرای محشر می شود که لباس هایی غرقه به خونِ [سید الشهدا علیه السلام] همراه خود دارد. پایه ای از پایه های عرش را می گیرد و می گوید: ای خدای احکم الحاکمین! بین من و قاتل فرزندم حکم کن... قسم به خدای کعبه [آن روز پروردگار عادل] به نفع دخترم قضاوت خواهد کرد.((1))

ص: 309

ص: 310

ص: 311

ص: 312

الْمُرَصَّعِ بِالزَّبَرْجَدِ الْأَخْضَرِ فَیَسِرْنَ عَنْ یَمِینِکِ فَإِذَا سِرْتِ مِثْلَ الَّذِی سِرْتِ مِنْ قَبْرِکِ إِلَی أَنْ لَقِینَکِ اسْتَقْبَلَتْکِ مَرْیَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ فِی مِثْلِ مَنْ مَعَکِ مِنَ الْحُورِ فَتُسَلِّمُ عَلَیْکِ وَ تَسِیرُ هِیَ وَ مَنْ مَعَهَا عَنْ یَسَارِکِ.

ثُمَّ تَسْتَقْبِلُکِ أُمُّکِ خَدِیجَةُ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ أَوَّلُ الْمُؤْمِنَاتِ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ مَعَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ بِأَیْدِیهِمْ أَلْوِیَةُ التَّکْبِیرِ فَإِذَا قَرُبْتِ مِنَ الْجَمْعِ اسْتَقْبَلَتْکِ حَوَّاءُ فِی سَبْعِینَ أَلْفَ حَوْرَاءَ وَ مَعَهَا آسِیَةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ فَتَسِیرُ هِیَ وَ مَنْ مَعَهَا مَعَکِ فَإِذَا تَوَسَّطْتِ الْجَمْعَ وَ ذَلِکِ أَنَّ اللَّهَ یَجْمَعُ الْخَلَائِقَ فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ فَیَسْتَوِی بِهِمُ الْأَقْدَامُ ثُمَّ یُنَادِی مُنَادٍ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ یُسْمِعُ الْخَلَائِقَ غُضُّوا أَبْصَارَکُمْ حَتَّی تَجُوزَ فَاطِمَةُ الصِّدِّیقَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ مَنْ مَعَهَا فَلَا یَنْظُرُ إِلَیْکِ یَوْمَئِذٍ إِلَّا إِبْرَاهِیمُ خَلِیلُ الرَّحْمَنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ وَ سَلَامُهُ عَلَیْهِ وَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ وَ یَطْلُبُ آدَمُ حَوَّاءَ فَیَرَاهَا مَعَ أُمِّکِ خَدِیجَةَ أَمَامَکِ.

ثُمَّ یُنْصَبُ لَکِ مِنْبَرٌ مِنَ النُّورِ فِیهِ سَبْعُ مَرَاقِیَ بَیْنَ الْمِرْقَاةِ إِلَی الْمِرْقَاةِ صُفُوفُ الْمَلَائِکَةِ بِأَیْدِیهِمْ أَلْوِیَةُ النُّورِ وَ یَصْطَفُّ الْحُورُ الْعِینُ عَنْ یَمِینِ الْمِنْبَرِ وَ عَنْ یَسَارِهِ وَ أَقْرَبُ النِّسَاءِ مَعَکِ عَنْ یَسَارِکِ حَوَّاءُ وَ آسِیَةُ فَإِذَا صِرْتِ فِی أَعْلَی الْمِنْبَرِ أَتَاکِ جَبْرَئِیلُ فَیَقُولُ لَکِ: یَا فَاطِمَةُ سَلِی حَاجَتَکِ فَتَقُولِینَ: یَا رَبِّ أَرِنِی الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ علیهما السلام فَیَأْتِیَانِکِ وَ أَوْدَاجُ الْحُسَیْنِ علیه السلام تَشْخُبُ دَماً وَ هُوَ یَقُولُ:

یَا رَبِّ خُذْ لِیَ الْیَوْمَ حَقِّی مِمَّنْ ظَلَمَنِی فَیَغْضَبُ عِنْدَ ذَلِکِ الْجَلِیلُ وَ یَغْضَبُ لِغَضَبِهِ جَهَنَّمُ وَ الْمَلَائِکَةُ أَجْمَعُونَ فَتَزْفِرُ جَهَنَّمُ عِنْدَ ذَلِکِ زَفْرَةً ثُمَّ یَخْرُجُ فَوْجٌ مِنَ النَّارِ وَ یَلْتَقِطُ قَتَلَةَ الْحُسَیْنِ علیه السلام وَ أَبْنَاءَهُمْ وَ أَبْنَاءَ أَبْنَائِهِمْ وَ یَقُولُونَ یَا رَبِّ إِنَّا لَمْ نَحْضُرِ الْحُسَیْنَ علیه السلام فَیَقُولُ اللَّهُ لِزَبَانِیَةِ جَهَنَّمَ: خُذُوهُمْ بِسِیمَاهُمْ بِزُرْقَةِ الْأَعْیُنِ وَ سَوَادِ الْوُجُوهِ خُذُوا بِنَوَاصِیهِمْ فَأَلْقُوهُمْ فِی الدَّرْکِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ فَإِنَّهُمْ کَانُوا أَشَدَّ عَلَی أَوْلِیَاءِ الْحُسَیْنِ مِنْ آبَائِهِمُ الَّذِینَ حَارَبُوا الْحُسَیْنَ فَقَتَلُوهُ ثُمَّ یَقُولُ جَبْرَئِیلُ:

یَا فَاطِمَةُ علیها السلام سَلِی حَاجَتَکِ فَتَقُولِینَ: یَا رَبِّ شِیعَتِی فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ. فَتَقُولِینَ: یَا رَبِّ شِیعَةُ وُلْدِی فَیَقُولُ اللَّهُ: قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ. فَتَقُولِینَ: یَا رَبِّ شِیعَةُ

ص: 313

شِیعَتِی فَیَقُولُ اللَّهُ: انْطَلِقِی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِکِ فَهُوَ مَعَکِ فِی الْجَنَّة.ِ فَعِنْدَ ذَلِکِ یَوَدُّ الْخَلَائِقُ أَنَّهُمْ کَانُوا فَاطِمِیِّینَ فَتَسِیرِینَ وَ مَعَکِ شِیعَتُکِ وَ شِیعَةُ وُلْدِکِ وَ شِیعَةُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام آمِنَةً رَوْعَاتِهِمْ مَسْتُورَةً عَوْرَاتُهُمْ قَدْ ذَهَبَتْ عَنْهُمُ الشَّدَائِدُ وَ سَهُلَتْ لَهُمُ الْمَوَارِدُ یَخَافُ النَّاسُ وَ هُمْ لَا یَخَافُونَ وَ یَظْمَأُ النَّاسُ وَ هُمْ لَا یَظْمَئُونَ.

فَإِذَا بَلَغْتِ بَابَ الْجَنَّةِ تَلَقَّتْکِ اثْنَتَا عَشْرَةَ أَلْفَ حَوْرَاءَ لَمْ یَلْتَقِینَ أَحَداً قَبْلَکِ وَ لَا یَتَلَقَّیْنَ أَحَداً کَانَ بَعْدَکِ بِأَیْدِیهِمْ حِرَابٌ مِنْ نُورٍ عَلَی نَجَائِبَ مِنْ نُورٍ رَحَائِلُهَا مِنَ الذَّهَبِ الْأَصْفَرِ وَ الْیَاقُوتِ أَزِمَّتُهَا مِنْ لُؤْلُؤٍ رَطْبٍ عَلَی کُلِّ نَجِیبٍ نُمْرُقَةٌ مِنْ سُنْدُسٍ مَنْضُود.ٍ فَإِذَا دَخَلْتِ الْجَنَّةَ تَبَاشَرَ بِکِ أَهْلُهَا وَ وُضِعَ لِشِیعَتِکِ مَوَائِدُ مِنْ جَوْهَرٍ عَلَی أَعْمِدَةٍ مِنْ نُورٍ فَیَأْکُلُونَ مِنْهَا وَ النَّاسُ فِی الْحِسَابِ وَ هُمْ فِی مَا اشْتَهَتْ أَنْفُسُهُمْ خالِدُونَ.

وَ إِذَا اسْتَقَرَّ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ فِی الْجَنَّةِ زَارَکِ آدَمُ وَ مَنْ دُونَهُ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ إِنَّ فِی بُطْنَانِ الْفِرْدَوْسِ لؤلؤتان [لُؤْلُؤَتَیْنِ] مِنْ عِرْقٍ وَاحِدٍ لُؤْلُؤَةً بَیْضَاءَ وَ لُؤْلُؤَةً صَفْرَاءَ فِیهِمَا قُصُورٌ وَ دُورٌ فِی کُلِّ وَاحِدَةٍ سَبْعُونَ أَلْفَ دَارٍ فَالْبَیْضَاءُ مَنَازِلُ لَنَا وَ لِشِیعَتِنَا وَ الصَّفْرَاءُ مَنَازِلُ لِإِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ.

قَالَتْ: یَا أَبَتِ فَمَا کُنْتُ أُحِبُّ أَنْ أَرَی یَوْمَک وَ لَا أَبْقَی بَعْدَک. قَالَ: یَا ابْنَتِی لَقَدْ أَخْبَرَنِی جَبْرَئِیلُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّکِ أَوَّلُ مَنْ یَلْحَقُنِی مِنْ أَهْلِ بَیْتِی فَالْوَیْلُ کُلُّهُ لِمَنْ ظَلَمَکِ وَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ لِمَنْ نَصَرَکِ».((1))

ترجمه:

سلیمان بن محمد با سند از ابن عباس روایت کرده است که گفت: شنیدم از امیرمؤمنان علی علیه السلام که فرمود:

روزی پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نزد حضرت زهرا علیها السلام رفت و آن بانو را محزون یافت. به

ص: 314

فاطمه علیها السلام فرمود: دختر عزیز من! سبب غم و اندوه تو چیست؟ فاطمه علیها السلام گفت: پدر جان! محشر و ایستادن مردم در حال برهنگی به خاطرم آمد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: دخترم! آن روز، روز بسیار بزرگی است؛ ولی جبرئیل از طرف خداوند به من خبر داد که: اوّل کسی که زمین از او شکافته شود من هستم، بعد از من پدرم ابراهیم خلیل، بعد از او شوهر تو علی بن ابی طالب علیه السلام . آنگاه خداوند جبرئیل را با هفتاد هزار ملک به سوی تو خواهد فرستاد و او بر قبر تو هفت قبه از نور نصب خواهد کرد. سپس اسرافیل سه حله از نور برای تو می آورد و نزد سر تو می ایستد و صدا می زند: ای فاطمه دختر محمّد صلی الله علیه و آله بایست و بیا به سوی محشرت. پس تو می ایستی در حالی که از خوف آن روز در امانی و بدنت پوشیده است و اسرافیل آن حله ها را به تو می دهد و تو آنها را می پوشی. آنگاه ملکی که او را زوقائیل می گویند ناقه ای از نور برای تو می آورد که مهار آن از مروارید تر است و کجاوه ای از طلا بر پشت آن نصب شده است. تو بر آن ناقه سوار می شوی و زوقائیل در حالی که در پیش تو هفتاد هزار ملک هستند و علم های تسبیح در دست دارند مهار آن را می کشد.

هنگامی که با سرعت در حال حرکتی هفتاد هزار حور [العین] به استقبال تو می آیند. آنها از نظر کردن به تو خوشحال می شوند، هر یک از آنان مجمره ای از نور - بدون آتش- در کف دارند که بوی عود از آن ساطع است. و تاجی از گوهر مرصّع به زبرجد سبز بر سر دارد. آنان در طرف راست تو حرکت می کنند و چون طی کنی مقداری از مسیر را به همان اندازه ای که از قبرت تا جایی که حور العین به دیدارت آمدند سیر کردی مریم دختر عمران با همان تعداد حوریه که همراه توست به استقبال تو می آیند. او بر تو سلام می کند و با آنها که همراهش هستند از طرف چپ تو حرکت می نماید.

آنگاه مادرت خدیجه دختر خویلد -که اوّل زنی است که به خداوند و رسول او ایمان آورده است- همراه با هفتاد هزار ملک که علم های تکبیر در دست دارند به استقبال تو می آیند. وقتی نزدیک محشر رسیدی، حوّا با هفتاد هزار حور [العین] همراه

ص: 315

با آسیه دختر مزاحم [زن فرعون] به استقبال تو خواهند آمد و او و هر که همراهش است با تو حرکت می نمایند. هنگامی که وسط صحرای محشر قرار گرفتی - که خداوند خلائق را در یک زمین جمع می کند و قدمهایشان [که همه بر یک زمین قرار می گیرد] را یکسان می نماید- منادیی از زیر عرش ندا می دهد که خلایق عموما می شنوند. او می گوید: چشمان خود را ببندید تا فاطمۀ صدیقه دختر محمّد صلی الله علیه و آله و آنها که با او هستند عبور نمایند! در آن روز غیر از ابراهیم خلیل الرحمان و علی بن ابی طالب علیهما السلام کسی به تو نظر نمی کند و آدم، حوّا علیهما السلام را طلب می کند و او را با مادرت خدیجه علیها السلام مقابل تو می بیند.

آنگاه منبری از نور برای تو نصب می شود که هفت پله دارد؛ میان هر دو پله صف هایی از ملائکه - که علم هایی از نور در دست دارند- ایستاده اند و حوریه ها در طرف راست و چپ منبر صف می کشند. نزدیکترین زنان از طرف چپ به تو حوا و آسیه خواهند بود. هنگامی که بر فراز منبر روی، جبرئیل نزد تو می آید و به تو می گوید: ای فاطمه! حاجت خویشتن را بخواه!

تو خواهی گفت: پروردگارا! حسن و حسین را به من نشان بده! حسنین در حالی نزد تو می آیند که خون از رگهای حسین فرو می ریزد و می گوید:

بار خدایا! امروز حق مرا از آن افرادی که به من ظلم و ستم کردند بگیر. در همین زمان است که [پروردگار] جلیل به غضب می آید و برای غضب او جهنّم و تمام ملائک غضب می کنند. جهنّم در آن هنگام زبانه می کشد [و صدایش شنیده می شود] آنگاه فوجی از آتش بیرون می آید و قاتلین حسین علیه السلام را با فرزندان و فرزندان فرزندان آنان می رباید. ایشان می گویند: پروردگارا! ما که در زمان قتل حسین علیه السلام حاضر نبودیم! خداوند به زبانیه جهنم [ملائکه موکل بر آن] دستور می دهد: آنها را به سیمایشان -که چشمشان کبود و صورتشان سیاه است- بگیرید! موهای جلوی سر ایشان را بگیرید و در پایین ترین طبقه جهنّم بیفکنید! زیرا سختگیری ایشان بر

ص: 316

دوستان حسین علیه السلام از پدرانشان -که باحسین علیه السلام محاربه کردند و او را کشتند- بیشتر بوده است.

جبرئیل می گوید: ای فاطمه! حاجت خود را بخواه!

تو می گویی: پروردگارا! شیعیانم [را می خواهم]. خداوند عزیز و جلیل می فرماید: من [گناه] آنان را آمرزیدم. تو می گویی: بار خدایا! شیعیان فرزندانم.

خداوند می فرماید: آنان را آمرزیدم. تو می گویی: پروردگارا! شیعیان شیعیانم [را می خواهم].

خداوند می فرماید: آسوده باش که هر کدام از آنان دست به دامن تو شود، در بهشت کنار تو خواهد بود. در آن هنگام عموم خلایق آرزو می کنند کاش فاطمی [از شیعیان و دوستان فاطمه علیها السلام] بودند! آنگاه تو با شیعیانت و شیعیان فرزندانت و شیعیان امیر المؤمنین حرکت می کنی در حالی که خوف آنان برطرف شده، عورت های ایشان پوشیده شده، سختی ها از ایشان رفته و مکانهای ورود برایشان آسان گشته است. عموم مردم ترسان و تشنه اند اما ایشان ترس و تشنگی ندارند.

زمانی که به درب بهشت می رسی دوازده هزار حوریه به استقبال تو می شتابند -آن حوریه ها قبل از تو از کسی استقبال ننموده اند و بعد از تو از کسی استقبال ننمایند- مشعل هایی از نور در دست دارند، و بر ناقه هایی از نور سوارند که جهاز آنها از طلای زرد و یاقوت است. مهار آنها از مروارید تر است، بر هر ناقه ای یک بالش از سندس [دیبای نازکِ] روی هم چیده شده است. هرگاه وارد بهشت شوی اهل بهشت یکدیگر را به [قدومِ] تو بشارت می دهند و برای شیعیان تو سفره هایی از گوهر بر فراز ستونهایی از نور نصب می نمایند. آنان از آن سفره ها غذا می خورند در حالی که مردم مشغول حسابند و شیعیان در آنچه دلشان بخواهد جاودانند.

زمانی که اولیاء خدا در بهشت مستقر گردند عموم پیامبران -آدم و بعد از او- به زیارت تو می آیند. و همانا در وسط فردوس دو لؤلؤ هست که از یک ریشه اند، یکی از

ص: 317

آنها سفید و دیگری زرد رنگ است. در هر یک از آن دو قصرها و خانه ها و در هر قصری هفتاد هزار خانه است. آن مروارید سفید منزل ما و شیعیان ماست و آن مروارید زرد، منزل ابراهیم و آل ابراهیم است.

فاطمه علیها السلام گفت: پدر جان! من دوست ندارم این روزِ تو را ببینم و بعد از تو زنده بمانم. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ای دخترم! جبرئیل از طرف خداوند به من خبر داد: اوّل کسی که از اهل بیت من به من ملحق می شود تو خواهی بود. تمامی ویل [که چاهی در دوزخ است] برای کسی که به تو ظلم کند و رستگاری عظیم از آن شخصی است که تو را یاری نماید.

ص: 318

ص: 319

ص: 320

مُحَمَّد حَبِیبُ اللَّه، عَلِیّ وَلیُّ اللَّه، فَاطِمَة أمَةُ اللَّه، الْحَسَن وَ الْحُسَیْن صَفْوَةُ اللَّه، عَلَی مُبغِضیهم لَعنةُ اللَّه».

ص: 321

ص: 322

متکی نیست. صد هزار در دارد که بر هر درب آن هزار ملک ایستاده است. آن قبّه را اهل بهشت آن طور می بینند که شما ستارۀ درخشنده را در افق آسمان مشاهده می نمایید. اهل بهشت می گویند: این قبّۀ درخشنده برای فاطمه علیها السلام است.((1))

ص: 323

ص: 324

ص: 325

ص: 326

بهشت همراه من است، و کسی که او را ناراحت کند در آتش خواهد بود. ای سلمان! دوستی فاطمه علیها السلام در صد موطن نفع می دهد که آسانترینِ آنها حال مردن و قبر و محشر و صراط و حساب است. پس کسی که دخترم فاطمه علیها السلام از او خشنود باشد من از او خشنودم، و کسی که من از او خشنودم خدا از او خشنود است، و کسی که دخترم فاطمه علیها السلام بر او خشمناک باشد من بر او خشمناکم، و کسی که من بر او خشمناک باشم خدا بر او خشمناک است.

ای سلمان! وای بر کسی که به دخترم فاطمه علیها السلام ستم کند و وای به حال کسی که به شوهرش علی علیه السلام ظلم نماید، و وای بر کسی که به فرزندان و شیعیان او ستم کند. ((1))

ص: 327

ص: 328

ص: 329

ص: 330

9.امالی طوسی (تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة- مؤسسة البعثة/ الطبعة: الاولی 1414 ه-/ الناشر و المطبعة: دارالثقافة) [الشیخ الطائفة محمد بن الحسن الطوسی م. 460]

10.امالی مفید (تحقیق: الحسین استاد ولی علی اکبر غفاری/ الناشر و المطبعة: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم) [شیخ مفید م. 413]

11.الإمامة و التبصرة (تحقیق: مدرسة الإمام المهدی، قم المقدسة/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1404 - 1363 ش/ ناشر: مدرسة الإمام المهدی- قم المقدسة) [ابن بابویه القمی م. 329]

12.بحار الانوار (الطبعة الثانیة المصححة 1403ه- ق - 1983م/ الناشر و المطبعة/ مؤسسة الوفاء - بیروت، لبنان) [علامه مجلسی م. 1110]

13.البرهان فی تفسیر القرآن (الطبعة الاولی 1417 ه- ق- قطع رحلی/ المطبعة: اسماعیلیان – قم/ الناشر: مؤسسة دار التفسیر) و طبع آخر [سید هاشم بحرانی م. 1107]

14.بشارة المصطفی (تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی/ ناشر و طبعة: مؤسسة النشر الاسلامی- قم المقدسة/ الطبعة الاولی 1420 ه- ق) و (طبع آخر) [محمدبن علی الطبری م. 525]

15.بیت الاحزان (چاپ: الاولی/ سال چاپ: 1412 ه- ق و طبع آخر: مکتبة الفدک/ چاپخانه: امیر/ ناشر: دارالحکمة – قم/) [شیخ عباس قمی م.1359]

16.تاج الموالید (المجموعة) (سال چاپ: 1406/ چاپخانه: الصدر – طبعة: حجریة/ اسم المجموعة: مجموعه نفیسه/ بإهتمام: السید محمود المرعشی/ ناشر: مکتب آیة الله العظمی المرعشی النجفی - قم) [الشیخ الطبرسی م. 548]

17.تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة (تحقیق: مدرسة الإمام المهدی علیه السلام/چاپ: الأولی/ سال چاپ: رمضان المبارک 1407 - 1366 ش/ چاپخانه: أمیر – قم/ ناشر: مدرسة الإمام المهدی) [السید شرف الدین علی الحسینی الاستر آبادی م. 965]

18.تذکرة الفقهاء (ط.ق) (چاپخانه: حجریة/ ناشر: منشورات المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة) [العلامة الحلی م. 726]

19.کشف الیقین (تحقیق: حسین الدرگاهی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1411) [العلامة الحلی م. 726]

20.تسلیة المجالس و زینة المجالس، (تحقیق: حسون / ناشر: مؤسسة المعار ف الاسلامیه/ سال چاپ: 1418ه- ق) [سید محمد بن ابیطالب کرکی حائری م: قرن10]

21.تفسیر أطیب البیان [سید عبد الحسین طیب م. 1412]

ص: 331

22.التفسیر الاصفی (التحقیق: مرکز الأبحاث والدراسات الإسلامیة/ الطبعة الاولی 1418 ه- ق/ المطبعة: مکتب الإعلام الإسلامی/ الناشر: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی) [فیض کاشانی 1091]

23.تفسیر الإمام العسکری علیه السلام (تحقیق: مدرسة الإمام المهدی/ چاپ: الأولی محققة/ سال چاپ: دربیع الأول 1409/ چاپخانه: مهر - قم المقدسة/ ناشر: مدرسة الإمام المهدی عجل الله فرجه الشریف - قم المقدسة) [المنسوب إلی الإمام العسکری م. 260]

24.تفسیر الصافی (چاپ: الثانیة 1416 رمضان المبارک/ چاپخانه: مؤسسة الهادی - قم المقدسة/ الناشر: مکتبة الصدر – طهران) [فیض کاشانی 1091]

25.تفسیر الصراط المستقیم (صححه وعلق علیه الشیخ غلامرضا بن علی أکبر مولانا البروجردی/ سال چاپ: 1416 - 1995 م/ چاپخانه: الصدر – قم/ ناشر: مؤسسة أنصاریان للطباعة والنشر) [السید حسین البروجردی م. 1340]

26.تفسیر العیاشی (التحقیق و التعلیق و التصحیح: الحاج السید هاشم الرسولی المحلاتی/ الناشر و المطبعة/ المکتبة العلمیة الاسلامیة) [ابی النضر محمد بن مسعود بن عیاش السلمی السمرقندی المعروف بالعیاشی م. 320 ه- ق]

27.تفسیر المحیط الأعظم والبحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم (تحقیق: السید محسن الموسوی التبریزی/ چاپ: الرابعة/ سال چاپ: 1428/ چاپخانه: الأسوة/ ناشر: مؤسسه فرهنگی و نشر نور علی نور) [السید حیدر الآملی م. 782]

28.تفسیر جوامع الجامع (التحقیق: مؤسسة النشر الإسلامی/ الناشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة/ الطبعة الاولی 1418 ه- ق) [الشیخ ابی علی الفضل بن الحسن الطبرسی م. 548]

29.تفسیر غریب القرآن (تحقیق وتعلیق: محمد کاظم الطریحی/ ناشر: انتشارات زاهدی – قم) [الشیخ فخر الدین الطریحی م. 1085]

30.تفسیر فرات الکوفی (التحقیق: محمد الکاظم/الطبعة: الطبعة الاولی/ سال چاپ: 1410 ق/ الناشر: مؤسسة الطبع والنشر التابعة لوزارة الثقافة والإرشاد الإسلامی – طهران) [فرات ابن ابراهیم الکوفی م. 352]

31.تفسیر قمی (الناشر/ مؤسسة دار الکتاب- قم) [علی بن ابراهیم قمی م. 307]

32.تفسیر مجمع البیان (التحقیق و التعلیق: لجنة من العلماء و المحققین الأخصائیین/ چاپ:

ص: 332

الاولی/ سال چاپ: 1415 ه- ق/ الناشر: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات - بیروت – لبنان) [الشیخ ابی علی الفضل بن الحسن الطبرسی م. 548]

33.تفسیر نور الثقلین (التحقیق: السید هاشم الرسولی المحلاتی/ الناشر و المطبعة: مؤسسه ی اسماعیلیان- قم/ الطبعة الرابعة 1412 ه- ق) [الشیخ عبد علی بن جمعه العروسی الحویزی م. 1112ه- ق]

34.التمحیص [محمد بن همام اسکافی م.336]

35.تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورام) چاپ: الثانیة/ سال چاپ: 1368 ش/ چاپخانه: حیدری – تهران/ ناشر: دار الکتب الإسلامیة))[ورام بن أبی فراس المالکی الاشتری م. 605]

36.تنبیه الغافلین عن فضائل الطالبیین (تحقیق: السید تحسین آل شبیب الموسوی/ سال چاپ: 1420 - 2000 م/ چاپخانه: محمد/ ناشر: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة) [المحسن ابن کرامة م. 494]

37.تهذیب الاحکام (تحقیق سید حسن خرسان و تصحیح شیخ محمد آخوندی/ المطبعة: خورشید، طبع رابع 1365ش/ الناشر: دارالکتب الاسلامیة) [شیخ طوسی م. 460]

38.الثاقب فی المناقب (تحقیق: نبیل رضا علوان/ چاپ: الثانیة/ سال چاپ: 1412/ چاپخانه: الصدر – قم/ ناشر: مؤسسة أنصاریان للطباعة والنشر - قم المقدسة) [ابن حمزة الطوسی م. 560]

39.جمال الأسبوع (تحقیق: جواد قیومی الجزه ای الإصفهانی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1371 ش/ چاپخانه: مطبعة أختر شمال/ ناشر: مؤسسة الآفاق) [السید ابن طاووس م. 664]

40.الجنة العاصمة (چاپ: اول/ سال چاپ: 1426ق/ ناشر: بیت الزهراء) [سید حسن میر جهانی طباطبائی م. 1413]

41.جواهر السنیة (المطبعة: النعمان – النجف الاشرف/ تاریخ الطبع: 1384 ه- ق) [شیخ محمد بن الحسن الحر العاملی م. 1104]

42.الحدائق الوردیة فی مناقب الائمة الزیدیه(محقق: محطوری / ناشر: مکتبة البدر/محل نشر: صنعا-یمن) [حمید بن احمد محلی م: قرن6]

43.حلیة الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار (تاریخ الطبع 1356 ه- ش/ الناشر و المطبعة: دار الکتب العلمیة- قم) و (طبع آخر) [سید هاشم بحرانی م. 1107]

44.الخرائج والجرائح (تحقیق: مؤسسة الإمام المهدی (ع) / بإشراف السید محمد باقر الموحد

ص: 333

الأبطحی / چاپ: الأولی / سال چاپ: ذی الحجة 1409/ چاپخانه: العلمیة – قم/ ناشر: مؤسسة الإمام المهدی - قم المقدسة) [قطب الدین الراوندی م. 573]

45.الخصائص الفاطمیة (ترجمة: سید علی جمال أشرف/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1380 ش/ چاپخانه: شریعت/ ناشر: انتشارات الشریف الرضی) [الشیخ محمد باقر الکجوری م. 1313]

46.الخصال (التحقیق: علی اکبر غفاری/ تاریخ الطبع: 1403 ه- ق/ الناشر و المطبعة: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم) [شیخ صدوق م. 381]

47.الدر النظیم (ناشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة) [ابن حاتم العاملی م. 664]

48.دلائل الامامة (تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة- مؤسسة البعثة- قم/ الناشر و المطبعة/ مؤسسة البعثة- قم/ الطبعة الاولی 1413 ه- ق) (طبع الغری) و (طبع آخر) [الشیخ ابی جعفر محمد بن جریر بن رستم طبری م. قرن 4]

49.روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن (فارسی) (تصحیح: دکتر محمد جعفر یاحقّی- دکتر محمد مهدی ناصح/ سال چاپ: 1371 ش/ ناشر: مؤسسهء چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی) [الشیخ أبو الفتوح الرازی م. 6]

50.روضة الواعظین (تحقیق: السید محمد مهدی السید حسن الخرسان/ الناشر: منشورات الرضی- قم، ایران) [محمد بن الفتال النیشابوری الشهید م. 508]

51.ریاض الأبرار، [سید نعمت الله جزائری م. 1112]

52.شرح إحقاق الحق (تعلیق: السید شهاب الدین المرعشی النجفی / تصحیح: السید إبراهیم المیانجی/ ناشر: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی - قم – ایران) [السید المرعشی م. 1411]

53.شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار (تحقیق: السید محمد الحسینی الجلالی/ الناشر و المطبعة: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم/ الطبعة الثانیة 1414 ه- ق) [القاضی ابوحنیفه النعمان بن محمد التمیمی المغربی م. 363]

54.الصراط المستقیم الی صراط مستحقی التقدیم (تحقیق: محمد الباقر البهبودی/ المطبعة: الحیدری/ الطبعة: الاولی 1384/ الناشر: المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة) [زین الدین ابی محمد علی بن یونس العاملی النباطی البیاضی م. 877]

ص: 334

55.الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف (الطبعة: الاولی 1399/المطبعة: الخیام- قم) [سید بن طاووس م. 664]

56.طرف من الأنباء و المناقب [سید بن طاووس م. 664]

57.عدة الداعی ونجاح الساعی (تصحیح: احمد الموحدی القمی/ ناشر: مکتبة وجدانی – قم) [ابن فهد الحلی م. 841]

58.العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة (تحقیق: السید مهدی الرجائی - إشراف: السید محمود المرعشی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1408/ چاپخانه: سید الشهداء علیه السلام / ناشر: مکتبة آیة الله المرعشی العامة) [علی بن یوسف المطهر الحلی م. 705]

59.علل الشرائع (التحقیق و تقدیم: السید محمد صادق بحر العلوم/ الناشر و المطبعة: المکتبة الحیدریة فی النجف سال چاپ: 1385 - 1966 م) و طبع آخر (شریعت قم) [شیخ صدوق م. 381]

60.عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال (مستدرک سیدة النساء إلی الإمام الجواد).

61.عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة (تحقیق: السیدالمرعشی و الشیخ مجتبی العراقی/ المطبعة: سید الشهداء- قم/ الطبعة الاولی 1403ه- 1983م) [ابن ابی جمهور احسائی م. 880]

62.عیون اخبار الرضا علیه السلام (تحقیق: علامه الشیخ حسین الاعلمی/ الناشر و المطبعة: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات- بیروت/ الطبعة الاولی 1404) [شیخ صدوق م. 381]

63.عیون المعجزات (سال چاپ: 1369/ چاپخانه: الحیدریة – نجف/ ناشر: محمد کاظم الشیخ صادق الکتبی) [حسین بن عبد الوهاب م. ق 5]

64.غایة المرام (التحقیق: سید علی عاشور و مطبعة: مؤسسة التاریخ العربی- بیروت) [سید هاشم بحرانی م. 1107]

65.الغدیر (چاپ: الرابعة/ سال چاپ: 1397 - 1977 م/ ناشر: دار الکتاب العربی - بیروت – لبنان) [الشیخ الأمینی م. 1392]

66.الغیبة (تحقیق: عباد الله الطهرانی و الشیخ علی احمد ناصح/ المطبعة: بهمن/ الطبعة المحققة: الاولی 1411 ه- ق/ الناشر: مؤسسة المعارف الاسلامیة- قم المقدسة) [شیخ الطائفة ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی م. 460]

67.فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی علیها السلام، [الرحمانی الهمدانی]

ص: 335

68.الفصول المهمة فی أصول الأئمة (تحقیق وإشراف: محمد بن محمد الحسین القائینی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1418 - 1376 ش/ چاپخانه: نگین – قم/ ناشر: مؤسسة معارف إسلامی إمام رضا علیه السلام)[الحر العاملی م. 1104]

69.الفضائل (الناشر و المطبعة/ المکتبة الحیدریة النجف الاشرف 1381ه- – 1962م) [شاذان بن جبرئیل م. 660]

70.فلاح السائل [السید ابن طاووس م. 664]

71.الفوائد الطوسیة (علق علیه وصححه العالمان المتتبعان الحاج السید مهدی اللازوردی والشیخ محمد درودی/ سال چاپ: شعبان 1403/ چاپخانه: المطبعة العلمیة – قم) [الحر العاملی م. 1104]

72.قواعد الأحکام (تحقیق: مؤسسة النشر الإسلامی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: ربیع الثانی 1413/ ناشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة) [العلامة الحلی م. 726]

73. کامل بهائی [عماد الدین حسن بن علی طبری م: قرن7]

74.کتاب الأربعین (تحقیق: السید مهدی رجائی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1417/ چاپخانه: أمیر – قم) [الشیخ الماحوزی م. 1121]

75.کشف الغمة فی معرفة الأئمة (الناشر و التحقیق: دار الاضواء- بیروت/ المطبعة الثانیة/ سال چاپ 1405 ه- ق– 1985 م/ و (طبع آخر) مطبعة شریعت قم [علی بن عیسی ابن ابی الفتح الإربلی م. 693]

76.کشف اللئالی، [صالح بن عبد الوهاب بن العرندس]

77.کنز الدقائق (التحقیق: حسین درگاهی/ الناشر و المطبعة: وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی/ چاپ: الاولی/ سال چاپ: اسفند 1411 ه- ق - 1991م) و (التحقیق: مؤسسة نشر الاسلامی جلد دوم 1410 رمضان و تحقیق: الحاج آقا مجتبی العراقی جلد اول 1407 شوال/الناشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة) [المیرزا محمد المشهدی ابن محمد رضا بن اسماعیل بن جمال الدین القمی حدود عام 1125 ه- ق]

78.الکوکب الدری فی أحوال النبی و البتول و الوصی علیهم السلام [شیخ محمد مهدی مازندرانی]

79.حقائق التأویل (شرح: محمد رضا آل کاشف الغطاء/ ناشر: دار المهاجر للطباعة والنشر والتوزیع - بیروت – لبنان) [الشریف الرضی م. 406]

ص: 336

80.کفایة الأثر (تحقیق: السید عبد اللطیف الحسینی الکوهکمری الخوئی/ سال چاپ: 1401/ چاپخانه: الخیام – قم/ ناشر: انتشارات بیدار) [الخزاز القمی م. 400]

81.مائة منقبة (تحقیق: مدرسة الإمام المهدی (علیه السلام)، إشراف: السید محمد باقر بن المرتضی الموحد الأبطحی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: ذی الحجة 1407/ چاپخانه: أمیر – قم/ ناشر: مدرسة الإمام المهدی (علیه السلام) بالحوزة العلمیة - قم المقدسة) [محمد بن أحمد بن علی بن الحسن القمی (ابن شاذان) م. 412]

82.مجمع البحرین (چاپ: الثانیة/ سال چاپ: شهریور ماه 1362 ش/چاپخانه: طراوت/ ناشر: مرتضوی) [الشیخ فخر الدین الطریحی م. 1085]

83.مجمع النورین (طبعة حجریة) [الشیخ أبو الحسن المرندی]

84.المحتضر (الطبعة: الطبعة الاولی/ سال چاپ: 1370ه- 1951م/ الناشر و المطبعة: الحیدریة النجف) و موافقة للطبع (طبع جدید تحقیق: سید علی اشرف/الطبعة: الطبعة الاولی/ سال چاپ: 1382ه- ش 1424 ه- ق/ المطبعة: شریعت/ الناشر: المکتبة الحیدریة) [الشیخ عز الدین حسن بن سلیمان الحلی م. قرن8]

85.المحجة البیضاء فی تهذیب الأحیاء (صححه و علق علیه: علی أکبر الغفاری/ چاپ: الثانیة/ چاپخانه: مهر– قم/ ناشر: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم) [الفیض الکاشانی م. 1091]

86.مختصر بصائر الدرجات (چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1370 - 1950 م/ ناشر: منشورات المطبعة الحیدریة - النجف الأشرف) [حسن بن سلیمان الحلی م. 9]

87.مختلف الشیعة (تحقیق: مؤسسة النشر الإسلامی/ چاپ: الثانیة/ سال چاپ: ذی القعدة 1413/ ناشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة) [العلامة الحلی م. 726]

88.مدینة المعاجز (تحقیق: الشیخ عزة الله المولائی الهمدانی/ الطبعة: الاولی 1413ه- ق/ المطبعة: بهمن- قم/ الناشر: مؤسسة المعارف الاسلامیة) [سید هاشم بحرانی م. 1107ه- ق]

89.المزار (تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: رمضان المبارک 1419/ چاپخانه: مؤسسة النشر الإسلامی/ ناشر: نشر القیوم- قم) [محمد بن المشهدی م. ن 610]

90.المزار (تحقیق: مدرسة الامام المهدی قم المقدسة- باشراف السید الابطحی/الطبعة: الاولی/ المطبعة مهر- قم/ الناشر: مدرسة الامام المهدی قم المقدسة) [شیخ مفید م. 413]

ص: 337

91.المزار (تحقیق: مدرسة الإمام المهدی عجل الله تعالی فرجه / چاپ: الأولی/ سال چاپ: ذی الحجة 1410/ چاپخانه: أمیر- قم/ ناشر: مؤسسة الإمام المهدی عجل الله تعالی فرجه - قم المقدسة) [الشهید الأول م. 786]

92.مستدرک الوسائل (التحقیق و الناشر: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث/ الطبعة الاولی 1408ه-) [میرزا حسین نوری م. 1320]

93.مستدرک سفینة البحار (تحقیق و تصحیح: الشیخ حسن بن علی النمازی/ سال چاپ: 1418/ ناشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة) [الشیخ علی النمازی الشاهرودی م. 1405]

94.مسند زید بن علی علیه السلام (ناشر: منشورات دار مکتبة الحیاة-بیروت – لبنان) [زید بن علی م. 122]

95.مشارق أنوار الیقین (تحقیق: السید علی عاشور/چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1419- 1999 م/ ناشر: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات- بیروت- لبنان-)[الحافظ رجب البرسی م. ح 813]

96.مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار (تحقیق: مهدی هوشمند/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1418/ چاپخانه: دار الحدیث/ ناشر: دار الحدیث) [علی الطبرسی م. 7]

97.مصباح البلاغة (مستدرک نهج البلاغة) (سال چاپ: 1388) [میرجهانی م. 1413]

98.مصباح المتهجد (الناشر: مؤسسة فقه الشیعه- بیروت، لبنان) [شیخ طوسی م. 460]

99.معانی الأخبار (تحقیق: علی اکبر غفاری/ الناشر و المطبعة: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم 1361 ه- ش) [شیخ صدوق م. 381]

100.مناقب آل أبی طالب (تحقیق: لجنة من استاذة النجف الاشرف/ المطبعة: محمد کاظم الحیدری- مطبعة الحیدریۀ النجف الاشرف/ الطبعة 1376) [ابن شهر آشوب م. 588]

101.مناقب الإمام أمیر المؤمنین علیه السلام (تحقیق: الشیخ محمد باقر المحمودی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: محرم الحرام 1412/ چاپخانه: النهضة/ ناشر: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة - قم المقدسة) [محمد بن سلیمان الکوفی م. 300]

102.مناقب الطاهرین، [عماد الدین حسن بن علی طبری م: قرن7] (مؤلف کامل بهائی)

103.المنتخب فی جمع المراثی و الخطب (مصحح: علی نضال/ ناشر: موسسة الاعلمی للمطبوعات/ محل نشر: بیروت) [فخر الدین محمد طریحی]

104.منتهی المطلب (ط.ق - طبعة حجریة) [العلامة الحلی م. 726]

105.منهاج الکرامة (تحقیق: عبد الرحیم مبارک/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1379 ش/ چاپخانه: الهادی – قم/ ناشر: انتشارات تاسوعاء – مشهد) [العلامة الحلی م. 726]

ص: 338

106.نفس الرحمن فی فضائل سلمان (تحقیق: جواد القیومی الجزه ای الاصفهانی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1411 - 1369 ش/ چاپخانه: بنکوئن/ ناشر: مؤسسة الآفاق) [میرزا حسین نوری طبرسی م. 1320]

107.نوادر المعجزات (تحقیق: مؤسسة الإمام المهدی عجل الله تعالی فرجه / چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1410/ ناشر: مؤسسة الإمام المهدی- قم المقدسة) [محمد بن جریر الطبری (الشیعی) م. ق4]

108.نهج الإیمان (تحقیق: السید أحمد الحسینی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1418 - چاپخانه: ستارة – قم/ ناشر: مجتمع إمام هادی علیه السلام - مشهد) [ابن جبر م. ق 7]

109.نهج الحق وکشف الصدق (تقدیم: السید رضا الصدر - تعلیق: الشیخ عین الله الحسنی الأرموی/ سال چاپ: ذی الحجة 1421/ چاپخانه: ستارة – قم/ ناشر: مؤسسة الطباعة والنشر دار الهجرة – قم) [العلامة الحلی م. 726]

110.وسائل الشیعة (تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث- قم/ المطبعة: مهر- قم/الطبعة الثانیة جمادی الآخرة 1414 ه- ق) [حر عاملی م. 1104]

111.ینابیع المعاجز (چاپخانه: العلمیة – قم) [السید هاشم البحرانی م. 1107]

ص: 339

ص: 340

124.ترجمة الإمام الحسین (ع) (تحقیق: الشیخ محمد باقر المحمودی/ قم چاپ: الثانیة/ سال چاپ: 1414 - چاپخانه: فروردین/ ناشر: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة) [ابن عساکر م. 571]

125.تفسیر الآلوسی [الآلوسی م. 1270]

126.تفسیر الثعلبی (تحقیق: الإمام أبی محمد بن عاشور، مراجعة و تدقیق الأستاذ نظیر الساعدی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1422 - 2002م/ چاپخانه: بیروت - لبنان - دار إحیاء التراث العربی/ ناشر: دار إحیاء التراث العربی) [الثعلبی م. 427]

127.تنزیه الشریعة المرفوعة عن الأخبار الشنیعة الموضوعة (تحقیق: السید عبد الله بن الصدیق الغماری - عبد الوهاب عبد اللطیف/ چاپ: الأولی/ چاپخانه: مطبعة عاطف – مصر/ ناشر: مکتبة القاهرة - علی یوسف سلیمان) [علی بن محمد الکنانی م. 963]

128.تهذیب الکمال (تحقیق و ضبط و تعلیق: الدکتور بشار عواد معروف/ چاپ: الرابعة/ سال چاپ: 1406- 1985 م/ ناشر: مؤسسة الرسالة- بیروت- لبنان) [المزی م. 742]

129.جامع الاحادیث، [جلال الدین السیوطی م. 911]

130.الجامع الصغیر (چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1401 - 1981 م/ ناشر: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع – بیروت) [جلال الدین السیوطی م. 911]

131.الجامع لاحکام القرآن (تفسیر القرطبی) (تحقیق: تصحیح: أحمد عبد العلیم البردونی/ ناشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت - لبنان) [القرطبی م. 671]

132.جواهر العقدین فی فضل الشرفین، نورالدین علی بن عبدالله سمهودی. م. 911.

133.الجوهرة فی نسب الإمام علی وآله (تحقیق: دکتور محمد التونجی/چاپ: الأولی/سال چاپ: 1402/چاپخانه: مؤسسة الأعلم للمطبوعات.بیروت/ ناشر: مکتبة النوری، دمشق) [البری م. ق7]

134.خصائص أمیر المؤمنین علیه السلام (تحقیق وتصحیح الأسانید ووضع الفهارس: محمد هادی الأمینی - ناشر: مکتبة نینوی الحدیثة - طهران) [نسائی م. 303 ه- ق]

135.دُر بحر المناقب، (المخطوط) [المحدث العارف الشیخ جمال الدین محمد بن أحمد الحنفی الموصلی الشهیر بابن حسنویه م. 680]

136.الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور (ناشر: دار المعرفة للطباعة والنشر - بیروت – لبنان) [جلال الدین السیوطی م. 911]

137.ذخائر العقبی (سال چاپ: 1356/ ناشر: مکتبة القدسی لصاحبها حسام الدین القدسی - القاهرة) [احمد بن عبد الله الطبری م. 694]

138.ربیع الأبرار ونصوص الأخبار (تحقیق: عبد الأمیر مهنا/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1412 - 1992م/ ناشر: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات – بیروت) [الزمخشری م. 538]

ص: 341

139.روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، آلوسی م. 1270

140.العرائس فی قصص الانبیاء(عرائس المجالس)، مطبع الحیدری [ثعلبی م. 427]

141.سبل الهدی و الرشاد (تحقیق: تحقیق و تعلیق: الشیخ عادل أحمد عبد الموجود، الشیخ علی محمد معوض/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1414 - 1993 م/ ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت - لبنان) [الصالحی الشامی م. 942]

142.سقیفة و فدک، الجوهری م. 323

143.سنن ابی داود (التحقیق و التعلیق: سعید محمد اللحام/ الطبعة: الاولی/ تاریخ الطبع: 1410 ه- ق/ الناشر: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع) [ابن الاشعث السجستانی م. 275]

144.السنن الکبری (التحقیق: عبد الغفار سلیمان البنداری و سید کسروی حسن/ الطبعة: الاولی: 1411 ه- ق/ الناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت – لبنان) [نسائی م. 303 ه- ق]

145.السنن الکبری (الناشر و المطبعة: دار الفکر-بیروت)[احمد بن الحسین بن علی البیهقی م. 458 ه- ق]

146.سنن ترمذی (تحقیق: عبد الوهاب عبد اللطیف/ تاریخ الطبع: 1403 ه- ق/ الناشر و المطبعة: دار الفکر- بیروت) [ابوعیسی محمد بن عیسی بن سورة الترمذی م. 279ه ق]

147.سیر أعلام النبلاء (شراف و تخریج: شعیب الأرنؤوط و تحقیق: حسین الأسد/ الطبعة: التاسعة/ تاریخ الطبع: 1413 ه- ق/ الناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت) [ذهبی م.748]

148.شرح نهج البلاغة (التحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم/ المطبعة: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی/الناشر: دار احیاء الکتب العربیة) [ابن ابی الحدید المعتزلی م. 656]

149.شرف المصطفی، ابوسعید خرگوشی نیشابوری (معروف به ابوسعد واعظ – ابوسعد زاهد) (سال چاپ: 1424 ق/ ناشر: دار البشائر الإسلامیة) [ابوسعید خرگوشی نیشابوری م. 406 ق]

150.صحیح بخاری (الناشر و المطبعة: دارالفکر- بیروت/ الطبعة بالافست عن طبعة دار الطباعة العامرة باستانلبول 1401 ه- ق) [محمد بن اسماعیل بخاری م. 256 ه- ق]

151.صحیح مسلم (الناشر: دارالفکر- بیروت/ طبعة مصححة ومقابلة علی عدة مخطوطات ونسخ معتمدة) [مسلم ابن الحجاج ابن مسلم القشیری النیشابوری م.261 ه- ق]

152.الصواعق المحرقة فی الرد علی أهل البدع والزندقة (خرج أحادیثه وعلق حواشیه وقدم له: عبد الوهاب عبد اللطیف/ چاپ: الثانیة/ سال چاپ: 1385 - 1965م/ چاپخانه: شرکة الطباعة الفنیة المتحدة/ ناشر: مکتبة القاهرة) [أحمد بن حجر الهیتمی المکی م. 974]

ص: 342

153.ضعفاء العقیلی (الدکتور عبد المعطی أمین قلعجی/ چاپ: الثانیة/ سال چاپ: 1418/ چاپخانه: دار الکتب العلمیة-بیروت/ناشر: دار الکتب العلمیة بیروت) [العقیلی م. 322]

154.العسل المصفی من تهذیب زین الفتی فی شرح سورة هل أتی، احمد بن محمد بن علی عاصمی . م. قرن4

155.عمدة القاری (الناشر و المطبعة: دار احیاء تراث العربی) [عینی م. 855]

156.الفائق فی غریب الحدیث (چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1417 - 1996 م/ ناشر: دار الکتب العلمیة) [زمخشری م. 538]

157.فتح القدیر (چاپخانه: عالم الکتب/ ناشر: عالم الکتب) [الشوکانی م. 1255]

158.فرائد السمطین، [جوینی]

159.فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل علی ترجیح الفضائل (ناشر: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة- المعاونیة الثقافیة) [سید شهادب الدین احمد بن عبد الله الشافعی الإیجی م. 820 ق]

160.فضائل الصحابة (تحقیق: وصی الله بن محمد/ ناشر: داربن الجوزی / محل نشر: قاهره)[احمدبن حنبل م. 241 ه- ق].

161.فضائل الصحابه (ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت - لبنان) [نسائی م. 303 ه- ق]

162.فضائل سیدة النساء (تحقیق: أبو إسحاق الحوینی الأثری/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1411/ ناشر: مکتبة التربیة الإسلامیة – القاهرة) [عمر بن شاهین (ابن شاهین) م. 385]

163.فضائل فاطمة الزهراء (تقدیم وتحقیق: الدکتور محمد هادی الأمینی/ سال چاپ: 1412 - 1992 م/ ناشر: مؤسسة الغدیر للمطبوعات - دار الکتاب الإسلامی - بیروت – لبنان) [عمر بن شاهین (ابن شاهین) م. 385]

164.فیض القدیر، شرح الجامع الصغیر (التحقیق و التصحیح: أحمد عبد السلام/ الطبعة: الاولی/ تاریخ الطبع: 1415 ه- ق/ الناشر: دارالکتب العلمیة- بیروت) [مناوی م. 1031]

165.کشف الأسرار و عدة الأبرار، رسید الدین میبدی م. قرن6

166.کنز العمال (ضبط و تفسیر: الشیخ بکری حیانی/ تصحیح و فهرسة: الشیخ صفوة السقا/ تاریخ الطبع: 1409 ه- ق/ الناشر و المطبعة: مؤسسة الرسالة- بیروت) و (طبع آخر) [المتقی الهندی م. 975]

167.الکامل (قراءة وتدقیق: یحیی مختار غزاوی/چاپ: الثالثة/ سال چاپ: محرم 1409 - 1988 م/ ناشر: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع - بیروت – لبنان) [عبد الله بن عدی الجرجانی م. 365]

ص: 343

168.لسان المیزان (الطبعة: الثانیة/ تاریخ الطبع: 1390ه- ق/الناشر: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات-بیروت) [شهاب الدین ابی الفضل احمد بن علی بن حجر العسقلانی م. 825]

169.مجمع الزوائد (الناشر و المطبعة: دارالکتب العلمیة- بیروت/ تاریخ الطبع 1408 ه- ق – 1988 م) [نور الدین علی بن ابی بکر الهیثمی م. 807 ه- ق]

170.المستدرک علی الصحیحین (التحقیق: الدکتور یوسف المرعشلی/ الناشر: دار المعرفة- بیروت/ تاریخ الطبع 1406 ه- ق) [الحاکم النیشابوری م 405 ه- ق]

171.المستطرف فی کل فن مستظرف [الأبشیهی م. 850]

172.مسند ابن راهویه (تحقیق: الدکتور عبد الغفور عبد الحق حسین برد البلوسی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1412/ چاپخانه: مکتبة الإیمان - المدینة المنورة/ ناشر: مکتبة الإیمان - المدینة المنورة) [إسحاق بن راهویه م. 238]

173.مسند احمد (الناشر و المطبعة: دار صادر- بیروت) [احمدبن حنبل م. 241 ه- ق]

174.المصنف (التحقیق: سعید محمد اللحام/ الناشر و المطبعة: دار الفکر/ الطبعة الاولی 1409 ه- ق) و طبع آخر (تاریخ الطبع 1414 ه- ق/ الناشر: دار الفکر بیروت) [ابن ابی شیبة الکوفی م. 235 ه- ق]

175.مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول صلی الله علیه و آله (تحقیق: ماجد ابن أحمد العطیة) [محمد بن طلحة الشافعی م. 652]

176.المعجم الأوسط (تحقیق: قسم التحقیق بدار الحرمین/ سال چاپ: 1415 - 1995 م/ ناشر: دار الحرمین للطباعة والنشر والتوزیع) [الطبرانی م. 360]

177.ذکر أخبار إصبهان (سال چاپ: 1934 م/ چاپخانه: بریل - لیدن المحروسة) [الحافظ الأصبهانی م. 430]

178.المعجم الکبیر (التحقیق و التخریج: حمدی عبد المجید السلفی/ الطبعة: الثانی مزیدة و منقحة/ المطبعة: دار احیاء التراث العربی/ الناشر: مکتبة ابن تمیمیة- القاهرة) [سلیمان بن احمد ایوب اللخمی الطبرانی م. 360 ه- ق]

179.مقتل الحسین علیه السلام (سال چاپ: 1423 ق/ ناشر: انوار الهدی) [موفق بن احمد خوارزمی م. 568 ق]

180.المناقب (تحقیق: الشیخ مالک المحمودی، مؤسسة سید الشهداء/ چاپ: الثانیة/ ربیع الثانی 1414/ چاپخانه: مؤسسة النشر الإسلامی/ ناشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة) [الموفق الخوارزمی م . 568]

ص: 344

181.مناقب آل محمد المسمی بالنعیم المقیم لعترة النبأ العظیم (ناشر: مؤسسة الأعلمی) [شرف الدین ابی محمد عمر بن شجاع الدین محمد بن عبد الواحد الموصلی م. 657 ق]

182.مناقب علی بن أبی طالب علیه السلام (عام الأولی1426 - 1384 ش/ چاپخانه: سبحان/ ناشر: انتشارات سبط النبی)[ابن المغازلی م. 483]

183.مناقب علی بن أبی طالب علیه السلام و ما نزل من القرآن فی علی علیه السلام (جمعه و رتبه و قدم له: عبد الرزاق محمد حسین حرز الدین/ چاپ: الثانیة/ سال: 1424 - 1382ش/ چاپخانه: دار الحدیث/ ناشر: دار الحدیث) [أحمد بن موسی ابن مردویه الأصفهانی م. 410]

184.موارد الظمآن (تحقیق: حسین سلیم أسد الدارانی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1411 - 1990 م/ ناشر: دار الثقافة العربیة) [الهیثمی م. 807]

185.میزان الاعتدال (تحقیق: علی محمد البجاوی/ چاپ: الأولی/ سال چاپ: 1382 - 1963 م/ ناشر: دار المعرفة للطباعة و النشر) [الذهبی م. 748]

186.نزهة المجالس و منتخب النفایس، [صفوری شافعی].

187.نظم دررالسمطین (الطبعة: الاولی/ تاریخ الطبع: 1377 ه- ق- 1958م/ المطبعة: من مخطوطات مکتبة الامام امیر المؤمنین علیه السلام [محمد الزرندی الحنفی م. 750]

188.الوافی بالوفیات (تحقیق: أحمد الأرناؤوط وترکی مصطفی – چاپخانه: بیروت - دار إحیاء التراث/ ناشر: دار إحیاء التراث) [الصفدی م. 764]

189.وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان (تحقیق: إحسان عباس/ چاپخانه: لبنان - دار الثقافة/ ناشر: دار الثقافة) [ابن خلکان م. 681]

190.ینابیع المودة لذوی القربی (التحقیق: سید علی جمال اشرف الحسینی/ الطبعة: الاولی/ تاریخ الطبع: 1416 ه- ق/ الناشرو المطبعة: دارالاسوة) و (طبع آخر) [الشیخ سلیمان بن ابراهیم القندوزی الحنفی م.1294ه- ق]